پاڪستان جي وفاقي ۽ سنڌ حڪومتن جي اعلان کانپوءِ افغان پناهگيرن جو پاڪستان ڇڏڻ مشڪل نظر اچي رهيو آهي. پاڪستان غير قانوني افغان پناهگيرن کي پهرين نومبر تائين ملڪ ڇڏڻ يا ملڪ بدر ٿيڻ جو الٽيميٽم ڏنو آهي. اهو اعلان پاڪستان مشڪل وقت ۾ ڪيو آهي جڏهن ملڪ ۾ 24 مان 14 خودڪش ڌماڪا افغان شهرين پاران ڪيا ويا. ڇا پاڪستان ٽي ٽي پي ۽ طالبان سان گڏجي نئين مصيبت کي دعوت ڏئي رهيو آهي يا پاڪستان افغان پناهگيرن کي واپس موڪلي طالبان جي جبر کي منهن ڏئي رهيو آهي پاڪستان ڪئي ڏهاڪن کان افغان پناهگيرن جي ميزباني ڪري رهيو آهي جڏهن ته ملڪ وڏي مهمان نوازي ۽ شفقت جو مظاهرو ڪيو آهي. افغان پناهگيرن جي ڊگهي موجودگي معاشي ۽ سيڪيورٽي چئلينج پيدا ڪيا آهن.
افغان پناهگيرن کي پاڪستان ڇڏڻ جو حڪم هڪ رات جو نه ٿيو آهي ان جي پاڙ پيچيده جاگرافيائي سياسي ۽ گهريلو عنصر آهن وارو پاڪستان جي نظر ۾ افغان پناهگيرن جو ملڪ ڇڏڻ جو فيصلو ڏکيو آهي. ملڪ ڏهاڪن تائين افغان پناهگيرن جي سخاوت سان ميزباني ڪندو رهيو آهي پر وسيلن تي دٻاءُ ناقابل برداشت ٿي چڪو آهي. پاڪستان علائقائي استحڪام جي اهميت تي زور ڏيندي پناهگيرن جي بحران کي منهن ڏيڻ لاءِ عالمي مدد طلب ڪري رهيو آهي.
هن وقت پاڪستان جي چئن صوبن ۾ غير رجسٽرڊ افغانين جو انگ 12.5 ملين کان وڌيڪ آهي غير رجسٽرڊ افغان پناهگيرن جي حوالي سان گڏيل قومن جي هاءِ ڪمشنر فار ريفيوجيز (يو اين ايڇ سي آر) جي رپورٽ موجب پاڪستان ۾ پنهنجو ڪاروبار ڪري رهيا آهن انهن لاءِ انگ اکر ڏيڻ مشڪل آهي. اهي سرڪاري طور تي ڪنهن به بااختيار ذريعن طرفان رڪارڊ نه ڪيا ويا آهن پر اندازن مان اهو ظاهر ٿئي ٿو ته پاڪستان ۾ غير رجسٽرڊ افغان پناهگيرن جو هڪ وڏو تعداد ٿي سگهي ٿو. ممڪن طور تي لکين کان ڪروڙ تائين ٿي سگهي ٿو.
پاڪستاني اختيارين ڪيترن ئي افغان پناهگيرن تي پاڪستان جي سرحدي قبائلي علائقن ۾ افغان پناهگيرن جي ڪيمپن جي ويجهو پاڪستان ۾ دهشتگردي سان لاڳاپيل سرگرمين جو الزام لڳايو آهي 2009 ۾ لاهور پوليس اڪيڊمي تي ٿيل حملن جو الزام پاڪستاني شدت پسند گروپن (فدائي اسلام ۽ تحريڪ طالبان پاڪستان) تي لڳايو ويو جنهن ۾ هڪ افغان به شامل هو جنهن کي 10 سال قيد جي سزا ٻڌائي وئي قبائلي علائقن مان هڪ نوجوان افغان ڇوڪرو (فدا حسين) کي 2011 جي ڊيرا غازي خان بم ڌماڪن ۾ هڪ شڪي طور تي گرفتار ڪيو ويو آهي. شدت پسندن جو هڪ گروپ 2015 ۾ ڪيمپ باد بير حملي ۾ ملوث هو افغانستان ۾ شدت پسندي ۾ ڪيترائي افغان هئا جي لاءِ ماڻهن کي ڀرتي ۽ اسمگل ڪرڻ جي ڪوشش ڪندي پڪڙيو ويو پاڪستاني اختيارين غير دستاويزي افغانين خلاف هڪ سال کان جاري ڪريڪ ڊائون تيز ڪري ڇڏيو آهي 2 آڪٽوبر تي پاڪستان جي نگران گهرو وزير چيو آهي ته سمورن غير دستاويزي افغانين کي پهرين نومبر تائين ملڪ ڇڏڻو پوندو غير دستاويزي افغانين کي ملڪ بدر ڪيو ويندو جيڪڏهن اهي نه ويا ته سمورا قانون لاڳو ڪندڙ ادارا انهن کي ملڪ بدر ڪرڻ لاءِ صوبن يا وفاقي حڪومت کي استعمال ڪيو ويندو اچو ته ان حوالي سان پنهنجي صوبي سنڌ سنڌ جو صوبو جنهن جو لقب مهمان نوازي آهي ان ۾ بنگالين، برمي، افغان پناهگيرن، پشتونن، پوءِ تاجڪ، هزارا، ازبڪ، بلوچ، ترڪمن ۽ ٻين ڌارين جي اچڻ جي وڏي قيمت ادا ڪئي ۽ وڏي قيمت ادا ڪندو رهندو 4.1 ملين کان وڌيڪ افغاني سنڌ جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ ڦاٿل آهن ۽ سراج الحق، آغا سراج دراني، مولانا فضل الرحمان، محمود خان اچڪزئي ۽ ٻيا جيڪي سنڌ کي پنهنجو گهر سڏين ٿا اهي افغان شهرين جي بچاءَ ۾ پاڪستان ۽ سنڌ جي عوام کي کليل نموني بيوقوف بڻائي رهيا آهن ته افغان پناهگير اسان جا ڀائر آهن انهن جو به ان ملڪ تي حق آهي جيترو حق اسان جو به ناهي ۽ اسين بيوقوف سنڌي قوم افغان پناهگيرن کي پنهنجي وطن واپسي جو جائز مطالبو ڪري رهيا آهيون ڇاڪاڻ ته سنڌ پوليس جي مختلف ادارن جي سربراهن ۽ ڳجهن ادارن جي رپورٽن جي انگن اکرن ۽ رڪارڊ موجب افغاني هٿيارن جي وصولي، منشيات، مدد لاءِ اغوا، انساني اسمگلنگ، چوري، قتل، ڦرلٽ ۽ ٻين وارداتن ۾ ملوث رهيا آهن.
سنڌ ۾ امن امان جي صورتحال خراب ڪرڻ ۾ ملوث رهيو آهي ۽ اهو رڪارڊ تي آهي پنجاب ۽ اسلام آباد مان افغانين کي بي دخل ڪيو پيو وڃي جڏهن ته سنڌ ۾ موجود افغان پناهگير کليل نموني اعلان ڪن ٿا ته اسان کي سنڌ جي ٻين سياسي پارٽين جي حمايت حاصل آهي سنڌ جي راڄڌاني ڪراچي کان وٺي حيدرآباد، ميرپورخاص، ڪوٽڙي، ڄامشورو، ٽنڊو ڄام، دادو، نوابشاهه، نوشهرو، شهداد، ڪوٽ، عمرڪوٽ، مورو، ڪنڊيارو، سعيد آباد، نوري آباد، ٺٽو، لاڙڪاڻو، سيون ۽ هر ننڍي وڏي شهرن ۾ هزارين افغان پناهگير رهن ٿا جنهن جو سنڌ جي معيشت تي بُري طرح اثر پئجي رهيو آهي سنڌ جو شهر ڪراچي دنيا جي وڏن شهرن مان هڪ آهي ڪراچي جي مالڪي ڪير ڪري؟ اهو هڪ سادو سوال آهي ۽ جواب اهو آهي ته اهو آسان ناهي جيڪڏهن اهي احتجاج ڪن سنڌ جي وحدت جي حق ۾ ته پوءِ سنڌ کي بين الاقوامي يتيم خانو سمجهي افغانين کي جلاوطن ڇو ڪيو وڃي؟
سنڌ پوليس وفاقي حڪومت ۽ سنڌ حڪومت جي رٽ کي چيلينج ڪندڙ افغانين خلاف ڪا ڪارروائي ڇو نٿي ڪري؟ ماضيءَ ۾ روس کي ٽوڙيندڙ افغان مجاهدن کي سڏيو ويندو هو بعد ۾ طالبان ۽ داعش بڻجي ويا، افغانين پاڪستان ۾ مذهبي ادارن تي حملا ڪيا سنڌ پوليس سنڌ سان ايماندار نٿي لڳي افغان مجاهد سنڌ ۾ رهندڙ ماڻهن کي جعلي شناختي ڪارڊ استعمال ڪري اغوا ڪري سندن لاش تحفي ۾ ڏيندا آهن ۽ ڪيتريون ئي وڊيوز سوشل ميڊيا تي وائرل ٿيون پر سنڌ پوليس کين گرفتار نه ڪيو سنڌ پوليس امن امان قائم ڪرڻ لاءِ اثرائتا قدم ڇو نه کڻي رهي آهي سبب رشوت هجي يا سياسي پارٽيءَ جي حمايت سنڌ پوليس سهراب ڳوٺ کي بند ڪري افغان آبادين ۾ آپريشن ڇو نٿي ڪري قومي شاهراهه، هوٽلن تي ڇاپو ڇو نٿا لڳايا وڃن جن هوٽلن ۾ اهي رهن ٿا افغانين کي سنڌ جي ڳوٺن تائين پهچڻ کان روڪڻ لاءِ اپاءَ ڇو نه ٿا وٺن.
پوليس جي موقف جي انگن اکرن جو روايتي جملو اهو آهي ته پرڏيهين خلاف آپريشن جاري آهي فوري گرفتاريون ڪيون وينديون هي هڪ عجيب سانحو آهي سوين پناهگيرن کي گرفتار ڪيو ويو آهي ۽ حراست ۾ ورتو ويو آهي ان بنياد تي گذريل هفتن ۾ ملڪ ۾ رهندڙ غير دستاويزي افغانين تي هڪ ڪريڪ ڊائون جي وچ ۾ ته انهن وٽ صحيح ڪاغذ نه آهن ۽ بعد ۾ اهي مختلف سببن جي ڪري آزاد ڪيا ويا آهن انهن جي تازي ڪريڪ ڊائون ۾ اختيارين سنڌ صوبي ۾ سوين ماڻهن کي گرفتار ۽ حراست ۾ ورتو آهي جن ۾ اڪثريت ڪراچي ۽ ان جي آس پاس آهي، جڏهن ته افغانين جي موجودگي سنڌ جي هر ننڍي ۽ وڏي شهر ۾ آهي جن خلاف رڳو ڪاغذي ڪارروائي ڪئي پئي وڃي،
اسلام آباد ۾ افغانستان جي سفارتخاني موجب گذريل ٻن هفتن ۾ هڪ هزار افغانين کي گرفتار ڪيو ويو آهي جيڪا اسان جي سنڌي قوم لاءِ ڳڻتي جوڳي ڳالهه آهي ڇو ته پاڪستان ۽ سنڌ زون ۾ صرف 1000 افغانين کي گرفتار ڪري سگهجي ٿو جيئن ته باقي بچيل افغانين کي آزاد ڪري سنڌ ڏانهن موٽايو ويو آهي پاڪستاني حڪومت افغان شهرين سميت سمورن غيرقانوني مهاجرن کي ”مرحلي ۽ منظم“ ڪڍڻ جو اعلان ڪيو آهي جنهن ۾ ملڪ ڇڏڻ لاءِ پهرين نومبر جي آخري تاريخ آهي جنهن ۾ ڪجهه ڏينهن باقي آهن پر ان فيصلي تي طالبان حڪومت پاران سخت رد عمل سامهون آيو آهي، طالبان حڪومت پاڪستان جي منظوري کانسواءِ ملڪ ۾ رهندڙ افغانين کي ملڪ بدر ڪرڻ واري فيصلي کي ناقابل قبول قرار ڏيندي پاڪستاني حڪومت لاءِ خطري جي گهنٽي وڄائي ڇڏي آهي ته اها ان معاملي تي ٻيهر غور ڪري طالبان جي ان بيان سان پاڪستان کي دهشتگردي جي هڪ ٻي وڏي منصوبي کي منهن ڏيڻو پئجي سگهي ٿو.
جڏهن ته وفاقي راڄڌاني ڪراچي ۽ ڪراچي جي مختلف علائقن ۾ رهندڙ افغانين جي هنڌن جي نشاندهي جو عمل مڪمل ڪيو ويو آهي، جڏهن ته افغان شهرين جي ملڪيتن جي سروي به جاري آهي گڏيل قومن ۽ انساني حقن جي تنظيمن به پاڪستان جي افغان مهاجرن کي ملڪ بدر ڪرڻ واري منصوبي تي ڳڻتي جو اظهار ڪيو آهي.
