وزيراعظم شهباز شريف گڏيل قومن جي جنرل اسيمبلي جي اجلاس ۾ شرڪت لاءِ ويندي رستي ۾ لنڊن ۾ ترسيا ۽ اوورسيز پاڪستانين جي هڪ ڪنوينشن کي خطاب ڪيو۔ هن پرڏيهه ۾ رهندڙ پاڪستانين جو اعتماد حاصل ڪرڻ لاءِ خوشگوار ڳالهيون ڪيون، پر ملڪ جي اندرين صورتحال، امن امان جي بحالي ۽ عام ماڻهون جي مسئلن تي اظهارِ خيال ڪرڻ ۾ ناڪام رهيا۔ حڪومت ۽ عسڪري قيادت پرڏيهه ۾ رهندڙ پاڪستانين جون همدرديون حاصل ڪرڻ لاءِ سرگرم نظر اچي ٿي۔ ان کان اڳ آرمي چيف فيلڊ مارشل عاصم منير آمريڪا جي دوري دوران مخصوص پاڪستانين سان ملاقاتون ڪيون ۽ انهن کي اعتماد ۾ وٺڻ جي ڪوشش ڪئي۔ ان کانپوءِ برسلز ۾ اوورسيز پاڪستانين جي ڪنوينشن کي خطاب ڪيو ۽ يورپ ۾ مقيم تارڪين وطن سان ملاقات ڪئي۔ هاڻي وزيراعظم لنڊن ۾ هڪ نام نهاد "اوورسيز پاڪستانيز ڪنوينشن” کي خطاب ڪيو آهي۔ پر هن جي ڳالهين ۾ به اهو عنصر موجود نه هو، جيڪو عام طور تي پرڏيهه ۾ رهندڙ پاڪستانين کي پريشان رکي ٿو ــ يعني پاڪستان ۾ امن امان ۽ سياسي حالتن جو معاملو۔ ان حوالي سان واضح ۽ ٺوس ڄاڻ ڏيڻ کان پاسو ڪيو ويندو آهي۔
حڪومت پاڪستان پنهنجن سفيرن ۽ سفارت خانن ذريعي به يورپ ۾ رهندڙ پاڪستانين جي راءِ تي اثرانداز ٿيڻ جي ڪوشش ڪري ٿي۔ انهن ذريعن سان پاڪستان جي حالتن جي مثبت تصوير پيش ڪري اهو باور ڪرايو ويندو آهي ته هڪ طرف معيشت بحال ٿي وئي آهي، ٻي طرف ڀارت سان مقابلي ۾ "دشمن” کي شڪست ڏئي پاڪستان جو دفاع مضبوط بڻايو ويو آهي۔ ان حوالي سان تازو سعودي عرب سان ٿيل دفاعي معاهدي کي به وڏي ڪاميابي طور پيش ڪيو ويو آهي، حالانڪه اهو معاهدو اصل ۾ سعودي عرب جي احساس تحفظ کي گهٽائڻ لاءِ ٿيو آهي، پاڪستان لاءِ نه۔ يورپ ۾ رهندڙ تارڪين وطن سان پاڪستاني حڪام جو اهو تعلق ته خوش آئند آهي، جو حڪومت انهن ماڻهن کي اهميت ڏيڻ جي ڪوشش ڪري رهي آهي جيڪي ملڪي معيشت کي مضبوط ڪرڻ لاءِ وڏو زرمبادلو موڪلين ٿا۔ پر جيڪو طريقو اختيار ڪيو وڃي ٿو، اهو گهڻو ڪري "مصنوعي” ۽ مغربي جمهوريت جي روايتن جي ابتڙ هوندو آهي۔
اوورسيز پاڪستانيز ڪنوينشنون اصل ۾ انهيءَ حقيقت کي ظاهر ڪن ٿيون ته پاڪستاني اڳواڻ حقيقي ڊائسپورا سان ملي پريشان ٿين ٿا، تنهن ڪري "محفوظ” ماڻهن کي سڏائي محدود ميڙاڪا ڪيا وڃن ٿا، جتي وزيراعظم يا ٻيو اڳواڻ پنهنجون ڳالهيون ڪري روانو ٿي وڃي ٿو۔ انهن ڳالهين ۾ خوشنما تصوير ڏيکاربي آهي، پر نه اصلي مسئلن جو ذڪر ٿيندو آهي، نه ئي تارڪين وطن جي پريشاني جو حوالو هوندو آهي۔ سوالن جا جواب ڏيڻ ته پري جي ڳالهه آهي۔ اهڙن ڪنوينشنن جي باري ۾ عام تارڪين وطن کي اڳواٽ ڪا ڄاڻ به نه هوندي آهي۔ البت جڏهن وزيراعظم يا آرمي چيف جي تقرير ميڊيا ۾ اچندي آهي ته خبر پوندي آهي ته وڏي ميڙاڪي ۾ خطاب ڪيو ويو آهي۔ حقيقت ۾ چونڊيل ماڻهن کي گڏ ڪري تقرير ڪرڻ سان نه اعتماد وڌي سگهي ٿو، نه ئي اصل مسئلا سمجهي سگهجن ٿا۔ لڳي ٿو ته حڪمرانن جو مقصد به اهو ناهي۔ اصل مقصد ته ڪجهه سو ماڻهن اڳيان تقرير ڪري، پوءِ ان کي ميڊيا ذريعي پوائنٽ اسڪوئرنگ لاءِ استعمال ڪرڻ آهي۔
لنڊن واري تقرير ۾ وزيراعظم شهباز شريف اعتراف ڪيو ته پاڪستاني تارڪين وطن 38 ارب ڊالر جو زرمبادلو موڪلين ٿا، جيڪو 375 ارب ڊالرن جي معيشت لاءِ انتهائي اهميت رکي ٿو۔ هي زرمبادلو گذريل سال جي برآمدات کان 6 ارب ڊالر وڌيڪ آهي۔ اهڙي اهم ڪردار رکندڙ ماڻهن سان ڳالهائيندي وزيراعظم جيڪڏهن رڳو پنهنجي ڪاميابين جا دعويٰ ڪري واپس ٿين، ۽ انهن جي مسئلن يا احساسن کي نه سمجهن، ته ان سان اعتماد وڌڻ بدران حڪومت جي ڪارڪردگي بابت شڪ پيدا ٿين ٿا۔ ان کان سواءِ يورپ ۾ رهندڙ مختلف طبقا جڏهن اهڙن اجلاس ۾ شامل ٿيڻ کان محروم رهن ٿا ته اڳواڻن جو مقصد صرف ٽي وي فوٽيج ٺاهڻ تائين محدود نظر اچي ٿو۔
موجوده حڪومت چاهي ٿي ته يورپ ۽ آمريڪا ۾ رهندڙ پاڪستانين ۾ پنهنجي لاءِ نرم جذبات پيدا ڪري، ڇو ته عمران خان ۽ پي ٽي آءِ جي مقبوليت کان ان کي خطرا نظر اچن ٿا۔ تنهن ڪري حڪومت چاهي ٿي ته ڪنهن طريقي سان تارڪين وطن کي پنهنجو بيانيه قبول ڪرائي۔ اهو سياسي مقصد ناجائز ناهي، پر جيڪڏهن اجلاس کي بيوروڪريسي يا سفارتخانن ذريعي چند سو ماڻهن تائين محدود ڪيو وڃي ۽ رڳو هڪ طرفو خطاب ڪيو وڃي، ته سياسي مقصد حاصل ٿي نه ٿو سگهي۔ ڪنهن به سياسي اڳواڻ کي ماڻهن جي سوالن کان ڊڄڻ نه گهرجي ۽ انهن جو جواب ڏيڻ جي صلاحيت رکڻ گهرجي۔ جڏهن وزيراعظم اهڙن سوالن کان پاسو ڪن ٿا ته اهو تاثر پيدا ٿئي ٿو ته هو عوام تي ڀروسو نٿا رکن۔
يورپ ۾ رهندڙ پاڪستاني سياسي طور باشعور آهن۔ برطانيا ۽ ٻين ملڪن ۾ اهي پنهنجو ووٽ جو حق استعمال ڪن ٿا ۽ جمهوريت جون روايتون ڄاڻن ٿا۔ تنهن ڪري جڏهن اهي ڏسن ٿا ته پاڪستان ۾ ووٽ جي بي حرمتي ٿئي ٿي ۽ عوام کي بنيادي جمهوري حق نٿا ملن، ته هو فطري طور پريشان ٿين ٿا۔ اهي رڳو پنهنجن گهرن لاءِ ئي نه پر پاڪستان ۾ سيڙپڪاري لاءِ به ڪوشش ڪن ٿا، پر گهڻو ڪري کين سرڪاري بدانتظامي يا ڌوڪيبازي سبب مايوسي ملندي آهي، جنهن سان ملڪ محفوظ سيڙپڪاري جي وڏي ذريعي مان محروم ٿي وڃي ٿو۔
يورپ جا پاڪستاني صرف معيشت بابت نه پر انساني حقن، اقليتن سان روين، انتهاپسندي ۽ اظهارِ راءِ تي پابندين کان به خفا آهن۔ کين ٻڌايو ويو آهي ته موجوده حڪومت چونڊ ڌانڌلي ذريعي قائم ٿي آهي۔ اهڙين حالتن ۾ جڏهن وزيراعظم لنڊن ۾ خطاب ڪندا آهن ته کين انهن معاملن تي به کلي ڳالهائڻ گهرجي هئي۔ ڪشمير يا فلسطين تي ڊگهي تقرير ڪرڻ سان تارڪين وطن کي متاثر نٿو ڪري سگهجي، ڇو ته اهي اڳ ئي انهن حالتن کان واقف آهن۔ بنيادي سوال اهو آهي ته پاڪستاني عوام کي به ساڳيا حق ملن ٿا يا نه، جيڪي ڪشميرين ۽ فلسطينين لاءِ گهريا وڃن ٿا۔ پر وزيراعظم هن پهلوءَ تي ڳالهائڻ جي زحمت ئي نه ڪئي۔
شهباز شريف پنهنجي تقرير ۾ "سياسي ۽ عسڪري قيادت جي سوچ ۾ هڪجهڙائي” کي ترقيءَ جا در کولي ڇڏڻ ۽ ڀارت جي مقابلي ۾ ڪاميابي جو بنيادي ڪارڻ قرار ڏنو۔ پر اهو نه ٻڌايو ته ان عمل ۾ عوام جي شموليت ڪيتري آهي۔ جيڪڏهن عوام جي راءِ اهم حڪومتي فيصلن ۾ شامل ئي ناهي، ته پوءِ ان نظام کي ڪيئن جمهوريت چيو وڃي؟
وزيراعظم شهباز شريف گڏيل قومن جي جنرل اسيمبلي جي اجلاس ۾ شرڪت لاءِ ويندي رستي ۾ لنڊن ۾ ترسيا ۽ اوورسيز پاڪستانين جي هڪ ڪنوينشن کي خطاب ڪيو۔ هن پرڏيهه ۾ رهندڙ پاڪستانين جو اعتماد حاصل ڪرڻ لاءِ خوشگوار ڳالهيون ڪيون، پر ملڪ جي اندرين صورتحال، امن امان جي بحالي ۽ عام ماڻهون جي مسئلن تي اظهارِ خيال ڪرڻ ۾ ناڪام رهيا۔ حڪومت ۽ عسڪري قيادت پرڏيهه ۾ رهندڙ پاڪستانين جون همدرديون حاصل ڪرڻ لاءِ سرگرم نظر اچي ٿي۔ ان کان اڳ آرمي چيف فيلڊ مارشل عاصم منير آمريڪا جي دوري دوران مخصوص پاڪستانين سان ملاقاتون ڪيون ۽ انهن کي اعتماد ۾ وٺڻ جي ڪوشش ڪئي۔ ان کانپوءِ برسلز ۾ اوورسيز پاڪستانين جي ڪنوينشن کي خطاب ڪيو ۽ يورپ ۾ مقيم تارڪين وطن سان ملاقات ڪئي۔ هاڻي وزيراعظم لنڊن ۾ هڪ نام نهاد "اوورسيز پاڪستانيز ڪنوينشن” کي خطاب ڪيو آهي۔ پر هن جي ڳالهين ۾ به اهو عنصر موجود نه هو، جيڪو عام طور تي پرڏيهه ۾ رهندڙ پاڪستانين کي پريشان رکي ٿو ــ يعني پاڪستان ۾ امن امان ۽ سياسي حالتن جو معاملو۔ ان حوالي سان واضح ۽ ٺوس ڄاڻ ڏيڻ کان پاسو ڪيو ويندو آهي۔
