پاڪستان ۽ ڀارت جي وچ ۾ ڇڪتاڻ ۽ فاصلي جو رويو هاڻي ڪرڪيٽ ۾ به نمايان ٿي ويو آهي. گذريل ڏينهن ايشيا ڪپ ۾ ٻنهي ملڪن جون ٽيمون آمهون سامهون هيون، پر ٽاس جي موقعي تي پاڪستان ۽ ڀارت جي ڪپتانن پاڻ ۾ هٿ نه ملايو ۽ ميچ ختم ٿيڻ کانپوءِ ڀارتي بيٽسمينن به ميدان ۾ موجود پاڪستاني رانديگرن سان هٿ ملائڻ کان انڪار ڪيو. بعد ۾ ميڊيا سان ڳالهائيندي ڀارتي ٽيم جي ڪپتان سوريا ڪمار ياديَو ٻڌايو ته "هٿ نه ملائڻ جو فيصلو ڀارتي ڪرڪيٽ بورڊ ۽ حڪومت جي فيصلي مطابق هو.” يعني رانديگرن کي بورڊ ۽ حڪومت جي طرفان پابند ڪيو ويو هو ته هو ڪنهن به پاڪستاني رانديگر سان هٿ نه ملائين. ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ تلخيون اڳ کان موجود هيون، پر مئي ۾ ٿيندڙ فوجي چڪرين کانپوءِ اهي فاصلا وڌيڪ وڌي ويا آهن. ٻنهي ملڪن هڪ ٻئي تي ڪيترين ئي پابندين لاڳو ڪيون آهن، البت راند جو ميدان ئي اهڙي جاءِ هئي جتي ٻنهي ملڪن جي ماڻهن ۾ ڀائپي ۽ ڀائچاري جو اظهار نظر ايندو هو.
ڀارت ۾ نريندر مودي جي حڪومت ڪافي عرصي کان راندين سان گڏ ثقافت کي به سياسي ضرورتن سان ڳنڍي ڇڏيو آهي. ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ اديبن ۽ فنڪارن جو ڏي وٺ بند ٿي چڪو آهي ۽ ڀارتي حڪومت عام طور تي پنهنجي رانديگرن کي پاڪستان سان مقابلي ۾ حصو وٺڻ جي اجازت نٿي ڏئي. ڪرڪيٽ مقابلا خاص طور تي عوامي ڌيان جو مرڪز هوندا آهن، تنهن ڪري حڪومت انهن کي به نشانو بڻايو آهي ۽ پاڪستان ۽ ڀارت جي وچ ۾ ڊگهي عرصي کان ڪو به ٽورنامينٽ نٿو ٿي سگهي. اهڙي پس منظر ۾ رڳو انٽرنيشنل ڪرڪيٽ بورڊ جي بينر هيٺ ٿيندڙ عالمي مقابلا ئي اهڙا موقعا هوندا آهن جتي ٻنهي ٽيمون هڪ ٻئي سان ٽڪرائينديون آهن.
پابندين ۽ سياسي ڇڪتاڻ باوجود پاڪستان ۽ ڀارت جي رانديگرن ۾ ذاتي سطح تي دوستاڻا لاڳاپا رهندا آيا آهن. جڏهن به هو هڪ ٻئي سان ٽڪرائيندا آهن ته سخت مقابلو ڪندا آهن، پر انفرادي سطح تي دوستي ۽ رابطو قائم رهندو آهي. اهڙي صورتحال ۾ باوجود شديد اختلافن جي، هڪ ننڍڙي اميد جو ڏيئو ٻرندو رهندو آهي ته ڪنهن نه ڪنهن وقت اهي ٻنهي ملڪن جا ماڻهو پنهنجن مسئلن جو حل ڳوليندا. پر سياسي ايجنڊا تي نفرت ڦهلائيندڙ گروهن لاءِ اها صورتحال به قابلِ قبول ناهي. ڪجهه ڏينهن اڳ ايشيا ڪپ جي ميچ ۾ نه ٽاس تي ڀارتي ڪپتان سوريا ڪمار ياديَو پاڪستاني ڪپتان سلمان علي آغا سان هٿ نه ملائڻ لاءِ تيار ٿيو ۽ نه ئي پاڪستان کي 7 وڪيٽن تان شڪست ڏيڻ کان پوءِ ڀارتي بيٽسمينن حسبِ روايت هٿ ملايو.
هاڻي پاڪستان ڪرڪيٽ بورڊ ميچ ريفري اينڊي پائڪرافٽ خلاف آءِ سي سي سان شڪايت ڪئي آهي ۽ چيو آهي ته جيڪڏهن هن ريفري کي ايشيا ڪپ مان ٻاهر نه ڪيو ويو ته پاڪستاني ٽيم ٽورنامينٽ جي ڪنهن به ميچ ۾ شرڪت نه ڪندي. الزام آهي ته ٽاس جي موقعي تي ريفري ٻنهي ڪپتانن کي چيو هو ته هو هڪ ٻئي سان هٿ نه ملائن. اڃا تائين اها وضاحت ناهي ٿي ته هن کي اهڙي هدايت ڏيڻ جي ضرورت ڇو پيش آئي. پائڪرافٽ جو موقف آءِ سي سي کي ڏنل رپورٽ ۾ سامهون ايندو. پر ڀارتي ڪپتان ميچ کانپوءِ پريس ٽاڪ ۾ صاف چيو ته هنن حڪومت جي پاليسي تحت هٿ ملائڻ کان انڪار ڪيو. ڪو به رانديگر پنهنجي حڪومت جي حڪم جي ڀڃڪڙي نه ٿو ڪري سگهي، پر هن رويي راند جي غيرجانبدار ماحول ۾ سياسي آلودگي شامل ڪري ڇڏي آهي، جيڪا ٻنهي ملڪن ۾ نفرت وڌائڻ جو سبب بڻجندي.
انڊين ڪپتان سوريا ڪمار ياديَو پريس ڪانفرنس دوران اپريل ۾ ٿيل پهلگام سانحي جو ذڪر ڪيو ۽ شهيدن سان يڪجهتي ظاهر ڪئي. ان کان علاوه هن چيو ته هو پنهنجي ڪاميابي ڀارتي فوجين جي نالي ڪن ٿا. ڪنهن به ٽيم جي ڪپتان لاءِ اهڙي ڳالهه چوندڙ نه رڳو نامناسب پر غيرذميوارانه هئي، پر لڳي ٿو ته هن کي اهي ڳالهيون چوندي خاص هدايت ڏني وئي هئي. اها ڀارتي حڪومت جي نفرت تي ٻڌل پاليسي هئي، جنهن ڪرڪيٽ جي ميدان کي دوستيءَ بدران نفرت ڦهلائڻ جو ذريعو بڻايو. عام طور تي راندين ۾ حڪومت جي مداخلت کي ناپسند ڪيو ويندو آهي، پر ڀارتي ڪرڪيٽ بورڊ حڪومتي اشارن تي هلندو آهي ۽ آءِ سي سي ڀارتي بورڊ جي مالي حيثيت سبب ان کي ڪجهه چوڻ ۾ ناڪام ٿي وڃي ٿي. پاڪستان ۽ ڀارت جي وچ ۾ ٻولي، ثقافت، روايتن ۽ ريتن رسمن ۾ ڪيترا ئي گڏيل قدر آهن. ٻنهي ملڪن جا ماڻهو پاڻ کي ويجهو محسوس ڪندا آهن، پر سياسي ۽ مذهبي بنيادن تي وڌايل انتهاپسندي سبب انهن دلين ۾ نفرت جو ٻج وڌو پيو وڃي. اهو رويو نه صرف راندين لاءِ افسوسناڪ آهي پر ٻن ايٽمي هٿيارن سان ليس ملڪن ۾ جنگ جو ماحول پيدا ڪري سگهي ٿو. حقيقت ۾ ٻنهي ملڪن جي اڳواڻن کي سياسي اختلافن باوجود سماجي سطح تي نفرت کان پاسو ڪرڻ گهرجي ته جيئن رابطا شروع ٿي سگهن ۽ مسئلن تي ڳالهين لاءِ ميدان تيار ٿي سگهي. ڀارتي اڳواڻ پنهنجي طاقت ۽ غرور ۾ شايد پاڪستان جي ڳالهه کي نظرانداز ڪن، پر هر ذي شعور ڄاڻي ٿو ته ڪابه ڳنڀير ڇڪتاڻ صرف ڳالهين ذريعي ئي حل ٿي سگهي ٿي، جنگ ذريعي نه.
پهلگام سانحي تي ڀارت ۾ جيڪو صدمو محسوس ڪيو ويو، پاڪستان جا عام ماڻهو به ان تي ڏک ۾ شامل هئا. پر مودي حڪومت ان سانحي کي سياسي طور استعمال ڪيو ۽ بنا ڪنهن ثبوت جي پاڪستان تي الزام هنيو. ساڳئي وقت پاڪستان به ڀارت تي الزام رکي ٿو ته هو خيبرپختونخوا ۽ بلوچستان ۾ دهشتگرديءَ کي اسپانسر ڪري ٿو. اهڙن الزامن مان سياسي فائدو ته ملي سگهي ٿو پر مسئلا حل نه ٿيندا. عوام کي ڀڙڪائي پاڙي ملڪ خلاف نفرت سيکارڻ سان رڳو وڏا مسئلا جنم وٺندا. ٻنهي ملڪن کي پنهنجي غريب عوام جي ڀلائي ۽ امن لاءِ ڪنهن به ٽڪر کان بچڻ جي سخت ضرورت آهي. دبئي ۾ ايشيا ڪپ دوران اختيار ڪيل رويي ۽ پوءِ پريس ڪانفرنس ۾ سانحي کي سياسي بڻائڻ سبب معاملن ۾ پيچيدگيون وڌنديون. اهڙي صورتحال ۾ مستقبل جي ميچن کان پوءِ رانديگر راند بدران سياسي بيان ڏيندا نظر ايندا. اهو رويو راند جي روح جي خلاف هوندو ۽ امن جي اميد ختم ڪرڻ برابر هوندو. ڀارتي اختيارين کي سوچڻ گهرجي ته جيڪڏهن سڀاڻي ڪنهن پريس ڪانفرنس ۾ ڪو پاڪستاني ڪپتان ڪشمير ۾ ڀارتي مظالم جو ذڪر ڪرڻ لڳي ته نئين دهلي جو ردعمل ڇا هوندو؟
بيشڪ پاڪستان ۽ ڀارت جي وچ ۾ ڪيترائي سنجيده مسئلا موجود آهن، پر دانشمندي ان ۾ آهي ته انهن ۾ وڌيڪ اضافو نه ڪيو وڃي. ٻنهي طرفن جي اڳواڻن کي سمجهڻ گهرجي ته نفرت وڌائڻ آسان آهي، پر هڪ ڀيرو هي جن ٻاهر نڪري آيو ته واپس بوتل ۾ بند ڪرڻ مشڪل ٿيندو. تنهنڪري بهتر آهي ته ڳالهه ٻولهه ۽ دوستيءَ جو در کوليو وڃي ۽ هر موقعو فاصلا وڌائڻ بدران گهٽائڻ لاءِ استعمال ڪيو وڃي.
