آءِ ايس پي آر جي اعلان موجب آءِ ايس آءِ جي اڳوڻن سربراهن مان هڪ، ليفٽيننٽ جنرل (ر) فيض حميد کي سياسي سرگرمين ۾ ملوث ٿيڻ، آفشل سيڪريٽ ايڪٽ جي ڀڃڪڙي، اختيارن ۽ سرڪاري وسيلن جي غلط استعمال ۽ لاڳاپيل ماڻهن کي ناجائز نقصان پهچائڻ جي الزامن تي 14 سال قيد بامشقت جي سزا ٻڌائي وئي آهي۔ هن خلاف فيلڊ جنرل ڪورٽ مارشل جي ڪارروائي گذريل پندرهن مهينن کان جاري هئي ۽ کين گذريل سال آگسٽ ۾ گرفتار ڪيو ويو هو۔
ملڪ جي سڀ کان اهم انٽيليجنس ايجنسي جي اڳوڻي سربراهه کي پهريون ڀيرو اهڙن سنگين الزامن تي سخت سزا ملي آهي۔ آءِ ايس پي آر جي پريس ريليز موجب اڃا فيض حميد خلاف سڀئي الزامن تي ڪارروائي مڪمل نه ٿي آهي، بلڪه ”ملزم جي سياسي عنصرن سان ملي ڀڳت، سياسي افراتفري ۽ عدم استحڪام“ جا معاملا الڳ سان ڏٺا پيا وڃن۔ مبصرن هن حصي تي خاص ڌيان ڏنو آهي ۽ اندازو لڳايو پيو وڃي ته هي فقرو اصل ۾ 9 مئي جي واقعن ڏانهن اشارو آهي۔ ساڍا ٻه سال اڳ هن ڏينهن تحريڪ انصاف جي ڪارڪنن فوجي تنصيبات ۽ شهيدن جي يادگارن تي حملو ڪري وڏو نقصان ڪيو هو، جنهن تي عمران خان سميت پارٽي جي ڪيترن ئي اڳواڻن تي ڪيس هلايل آهن۔ پي ٽي آءِ سان ويجهي تعلق سبب اهو به ٻڌايو پيو وڃي ته فيض حميد جو پڻ انهن واقعن ۾ ڪردار هجي، جنهن بابت وڌيڪ جاچ جاري آهي۔ پر جن چئن الزامن تي کيس سخت سزا ملي آهي، اهي پاڻ ۾ تمام سنگين ۽ افسوسناڪ آهن۔ هڪ ٽن-اسٽار جرنيل کان اها ڪنهن به صورت توقع نه ڪئي ويندي آهي ته هو پنهنجي اختيارن کي ذاتي مفادن، ناجائز اثراندازين يا غيرقانوني طريقن لاءِ استعمال ڪندو۔ انهن الزامن بابت فوج تفصيل ظاهر نه ڪيو آهي، تنهن ڪري گهڻي قياس آرائي مناسب نه آهي۔ البتّه آفشل سيڪريٽ ايڪٽ جي ڀڃڪڙي، اختيارن جو غلط استعمال ۽ ماڻهن کي نقصان پهچائڻ جهڙا الزام انتهائي سنگين سمجهيا وڃن ٿا، جنهن سبب سزا به طويل ڏني وئي آهي۔
پريس ريليز ۾ واضح نه ڪيو ويو آهي ته ”لاڳاپيل ماڻهن“ مان مراد ڪير آهن، پر وڏي امڪان سان اها ڳالهه اسلام آباد جي هڪ هائوسنگ سوسائٽي جي مالڪ کي هراسان ڪرڻ ۽ ان کان پئسا وصول ڪرڻ واري معاملي ڏانهن اشارو ڪري ٿي۔ هي ڪيس سپريم ڪورٽ تائين به ويو هو ۽ عدالتي فيصلي ۾ فوج کي صلاح ڏني وئي هئي ته پنهنجي اهلڪارن جي سرگرمين جو احتساب ڪيو وڃي۔ ساڳي پسمنظر ۾ فيض حميد خلاف ڪورٽ مارشل جو عمل شروع ڪيو ويو هو۔
ڇاڪاڻ ته آءِ ايس آءِ جي اڳوڻي سربراهه کي سياست ۾ مداخلت تي سزا ملي آهي، تنهنڪري هن فيصلي کي فوج جي سياسي ڪردار جي تناظر ۾ به ڏٺو پيو وڃي۔ تحريڪ انصاف مسلسل فوج ۽ ان جي موجوده قيادت تي الزام لڳائي پئي اچي ته عمران خان ۽ پي ٽي آءِ خلاف مبينا ڪارروايون ساڳي قيادت ڪرائي رهي آهي ۽ گذريل سال چونڊن ۾ ڌانڌلي به انهن جي مدد سان ٿي۔ پر فيض حميد جي سزا سان فوج واضح ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آهي ته سياست ۾ مداخلت لاءِ صفر رواداري (Zero Tolerance) جي پاليسي تي عمل ٿي رهيو آهي ۽ جيڪڏهن ڪو اعليٰ آفيسر به اهڙي غلط ڪم ۾ ملوث هجي ته هو احتساب کان بچي نه ٿو سگهي۔ اهڙي سزا مستقبل جي فوجي آفيسرن لاءِ به سخت وارننگ آهي۔
فوج شايد اهو پيغام پڻ ڏيڻ چاهي ٿي ته اها سياسي عمل ۾ ڌرپڇاڻو ڪردار ادا نه ٿي ڪري، بلڪه رڳو حڪومت وقت جي آئيني حڪمن جي پيروي ڪري ٿي۔ شايد فوج جي خواهش آهي ته پنهنجي ئي اڳوڻي اعليٰ آفيسر کي سزا ڏئي عوام کي يقين ڏياري ته هو غيرجانبداري ڏانهن وڌي رهي آهي، ۽ اهڙي اعتماد جي بحالي موجوده دهشتگردي جي خلاف جنگ ۾ مددگار ثابت ٿيندي۔ پر اها اميد ايتري آسان ناهي، ڇو ته تحريڪ انصاف هن فيصلي کي عمران خان خلاف گيرو تنگ ڪرڻ سمجهي سگهي ٿي۔ عمران خان اڳ ئي الزام لڳائي چڪو آهي ته فيض حميد کي ’سرڪاري گواهه‘ بڻائي فوجي عدالت ۾ سندس خلاف ڪيس هلائڻ جي ڪوشش پئي ڪئي وڃي۔
آءِ ايس پي آر جي پريس ريليز ۾ هن بابت ڪو اشارو نه آهي، پر مبصرن جو خيال آهي ته سياسي مداخلت وارو الزام ثابت ٿيڻ بعد اهو به ڏٺو ويندو ته ڪهڙا سياسي عنصر هن ۾ ملوث هئا، ۽ خاص طور 9 مئي جي حوالي سان فيض حميد جو ڪردار ڪيترو هو۔ جيڪڏهن واقعي ثابت ٿيندو ته عسڪري تنصيبات تي حملا ڪرائڻ جو مقصد فوج ۾ بغاوت ۽ قيادت جي تبديلي هو، ته پوءِ فيض حميد جي سزا ۾ وڌيڪ واڌ به ٿي سگهي ٿي ۽ ڪيترائي پي ٽي آءِ اڳواڻ به ان ۾ اچي سگهن ٿا۔ اصولي طور آءِ ايس آءِ جي اڳوڻي سربراهه کي سياسي مداخلت جو ڏوهه ثابت ڪري فوج ٻن اهم ڳالهين ڏانهن اشارو ڪيو آهي: فوج جي آئيني دائري کان ٻاهر ڪم ڪرڻ وارو ڪو به آفيسر معافي جو اهل نه هوندو۔ فوج اعتراف ڪري ٿي ته ان جي صفن ۾ اهڙا عنصر موجود ٿي سگهن ٿا جيڪي سياست ۾ مداخلت ڪن ٿا ۽ فيض حميد جو ڪورٽ مارشل انهن لاءِ سخت انتباهه آهي۔
هي اعتراف، ملڪ جي طاقتور ادارن مان هڪ جي طرفان، انتهائي اهميت رکي ٿو ۽ مستقبل ۾ سياسي عمل کي شفاف رکڻ ۾ مدد ڏئي سگهي ٿو۔ البته وڌيڪ تفصيل فيض حميد جي وڪيلن جي موقف اچي سامهون اچڻ بعد ئي واضح ٿي سگهندي ته ڇا اهو صرف فيض حميد جو انفرادي عمل هو يا فوج جي اندر ٻيا آفيسر به ان ۾ شامل هئا۔
مسلم ليگ (ن) جا اڳواڻ هن حوالي سان 2018ع جي مبينا انتخابي ڌانڌلي ۽ عمران خان کي اقتدار ۾ آڻڻ جي پسمنظر ۾ سابق آرمي چييف جنرل قمر جاويد باجوا جو نالو به کڻن ٿا۔ نواز شريف تازو ئي خطاب ۾ انهن سڀ عنصرن جي احتساب جو مطالبو ڪيو هو، جيڪي عمران خان کي ”مسلط“ ڪرڻ ۾ شامل هئا۔ ڏسڻو پوندو ته ڇا فيض حميد جي سزا کان پوءِ نواز شريف مطمئن ٿيندو يا جنرل باجوا خلاف ڪارروائي جو مطالبو جاري رکندو۔ ساڳي طرح فيض حميد اپيل ۾ ڇا سڄي ذميواري پاڻ تي وٺندو يا پنهنجي اڳوڻي سربراهه تي به انگشت نمائي ڪندو؟ جڏهن ته فوجي مبصرن مطابق آءِ ايس آءِ جو سربراهه ڪيترائي اهم فيصلا آرمي چييف کي ٻڌائڻ کانسواءِ به ڪري سگهي ٿو، تنهنڪري جنرل باجوا جو ڪورٽ مارشل ٿيڻ جو امڪان گهٽ آهي۔ پر ٻئي پاسي وزير دفاع خواجه آصف ’ايڪس‘ تي لکيو آهي ته ”قوم ڪيترائي سال فيض حميد ۽ جنرل باجوا جي ٻوڙيل ٻجن جو ڦر کاٽيندي۔“
تحريڪ انصاف يقيناً هن راءِ ۽ فيصلي سان مطمئن نه ٿيندي۔ کيس فيض حميد جي سزا تي به اعتراض هوندو، ڇو ته اها سندس اڳواڻن لاءِ نوان مسئلا کولي سگهي ٿي۔ پر سياسي لاڳاپن کان هٽي، جيڪڏهن رڳو اصول ۽ ميرٽ جي بنياد تي ڏٺو وڃي ته فيلڊ جنرل ڪورٽ مارشل جو هي فيصلو هڪ مثبت ۽ درست رخ ۾ قدم آهي۔ فوج پنهنجي آفيسرن لاءِ سياست ۾ مداخلت کي ناقابل قبول قرار ڏنو آهي، جيڪو ملڪ جي سياسي استحڪام لاءِ انتهائي اهم پيش رفت آهي۔ هاڻي ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته عسڪري قيادت ۽ سياسي اڳواڻ گڏجي هن اصول جي حفاظت لاءِ وڌيڪ ايمانداري سان ڪم ڪن۔
