اسلام آباد(م ڊ) پاڪستان ۾ معيشت ۽ ٽيڪس جي ماهرن موجب ملڪ جي ٽيڪس گڏ ڪرڻ واري نظام ۾ غريبن کان ٽيڪس وصولي جو وڏو سبب ملڪ ۾ سڌي ريت ٽيڪسن جي کوٽ آهي، جيڪي سڀني صارفين کان گڏ ڪيا ويندا آهن، پر غريبن جي آمدني گهٽ هجڻ جو سبب اهو آهي. اهو انهن تي نه آهي، سڌو ٽيڪس ۾ هڪ وڏو اضافي بار آهي. ٽيڪس ماهر ذيشان مرچنٽ بي بي سي کي ٻڌايو ته هن وقت ملڪ جي آبادي لڳ ڀڳ 24 ڪروڙ آهي جڏهن ته ٽيڪس فائلرز جو انگ صرف 45 لک آهي، جنهن کانپوءِ عام ماڻهن جي ذهنن ۾ اهو سوال اڀري ٿو ته ڇا اهي 45 لک ماڻهو ئي ٽيڪس ادا ڪن ٿا؟ پر ائين ناهي. ٽيڪس ماهرن موجب جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته پاڪستان ۾ هن وقت هر شهري ٽيڪس ادا ڪري رهيو آهي، جنهن جو وڏو سبب ملڪ ۾ سڌي ريت ٽيڪس جي بلند شرح آهي. پاڪستان هن وقت آءِ ايم ايف جي اسٽينڊ بائي ارينجمينٽ (ايس بي اي) پروگرام سان جڙيل آهي جنهن تحت پاڪستان کي هن سال جولاءِ ۾ 1 بلين ڊالر جي پهرين قسط ملي، جڏهن ته ٻي قسط نومبر 2023 ۾ ملڻ جو امڪان آهي. ان قرض جي ايندڙ قسط نومبر ۾ جاري ٿيڻ کان اڳ، آءِ ايم ايف جو وفد هن مهيني (آڪٽوبر) جي آخر ۾ پاڪستان جو دورو ڪندو، اهو جائزو وٺڻ لاءِ ته پاڪستان آءِ ايم ايف جي شرطن تي عمل ڪري رهيو آهي يا نه. آءِ ايم ايف پاران لاڳو ڪيل ٻين شرطن ۾ ملڪ ۾ ٽيڪس وصولي وڌائڻ جو به شرط رکيو ويو آهي ته جيئن پاڪستان جي بجيٽ خساري کي گهٽائي سگهجي. پاڪستان ۾ جيڪڏهن اسان ٽيڪس جي نظام تي نظر وجهون ته ٽيڪس جي رقم يا آمدني انڪم ٽيڪس، فيڊرل ايڪسائيز ڊيوٽي، ڪسٽم ڊيوٽي ۽ سيلز ٽيڪس ذريعي گڏ ڪئي ويندي آهي. ناڻي واري وفاقي وزارت طرفان جاري ڪيل انگن اکرن موجب 30 جون 2023ع تي ختم ٿيندڙ مالي سال ۾ پاڪستان 7169 ارب رپين جو ٽيڪس گڏ ڪيو. هي ٽيڪس انڪم ٽيڪس، سيلز ٽيڪس، فيڊرل ايڪسائيز ڊيوٽي ۽ ڪسٽم ڊيوٽي تحت جمع ڪيو ويندو آهي. ٽيڪس جي ماهر ڊاڪٽر اڪرام الحق جو چوڻ هو ته هن وقت پاڪستان ۾ ٽيڪس روينيو جو 30 سيڪڙو سڌي ٽيڪسن مان حاصل ٿئي ٿو، جڏهن ته 70 سيڪڙو تائين ٽيڪس اڻ سڌي طرح ٽيڪسن مان گڏ ڪيو وڃي ٿو. هن چيو ته اهي سڌو سنئون ٽيڪس ضرور صارفين کان وصول ڪيا ويندا آهن، جنهن ۾ امير ۽ غريب ٻنهي جو شامل هوندو آهي، پر غريبن جي محدود آمدني سبب انهن ٽيڪسن جو بار مٿن وڌيڪ هوندو آهي، جڏهن ته انهن ٽيڪسن جو بار مٿن ئي پوندو آهي. اميرن جي وڌيڪ آمدني جي ڪري وڌيڪ، ٽيڪس جو بار ان طريقي سان نه وڌو ويندو آهي جيئن هڪ غريب صارف برداشت ڪري ٿو.
