چيف آف ڊيـفنس فورسز فيلڊ مارشل عاصم منير اندرين ۽ ٻاهرين چئلينجن کي منهن ڏيڻ جي عزم کي ورجائيندي واضح ڪيو آهي ته پاڪ فوج رياستِ پاڪستان ۽ عوام جي تحفظ لاءِ هر وقت تيار آهي. هن چيو آهي ته پاڪ فوج اندرين ۽ ٻاهرين چئلينجن، هائبرڊ مهم جوئي، انتهاپسندانه نظريائن ۽ انتشار جي ذريعي قومي استحڪام کي نقصان پهچائڻ واريون ورهائيندڙ قوتون منهن ڏيڻ لاءِ مڪمل طور تي تيار ۽ پرعزم آهي. گوجرانوالا ۽ سيالڪوٽ گيريزن جي دوري دوران آرمي چيف جو هي بيان خاص طور تي ملڪ جي سياسي منظرنامي ۾ وڏي اهميت رکي ٿو. هن وقت وفاقي حڪومت سائبر ڪرائمز ۾ ملوث ماڻهن خلاف سخت ڪارروائي ۾ مصروف آهي ۽ پروپيگنڊا مهم هلائڻ بابت تحريڪ انصاف کي نفرت ۽ انتشار ڦهلائڻ جو ذميوار قرار ڏنو پيو وڃي. ٻي طرف پاڪ فوج آءِ ايس آءِ جي اڳوڻي سربراهه فيض حميد کي ڊگهي مدي واري سزا ڏئي ڇڏي آهي ۽ ساڳي وقت اهو به چتاءُ ڏنو ويو آهي ته سياسي مهم جوئي ۽ ڪجهه عنصرن سان ملي ڪري رياست دشمن ڪاررواين بابت سندس سرگرمين جو الڳ جائزو ورتو پيو وڃي. ڪيترائي مبصر ۽ تجزئي نگار هن جملي مان اهو نتيجو ڪڍي رهيا آهن ته 9 مئي واري سانحي ۾ سندس ڪردار جو تعين ڪيو ويندو. جيڪڏهن فوجي جاچ ۾ هو ان ڏوهه ۾ ملوث ثابت ٿيو ته ان جا اثر عمران خان سميت تحريڪ انصاف جي ڪيترن ئي اڳواڻن تي به پئجي سگهن ٿا.
هن پس منظر ۾ چيف آف ڊيـفنس فورسز هائبرڊ مهم جوئي، انتشار پسندي ۽ قومي استحڪام خلاف سرگرم عنصرن خلاف ڪارروائي جو واضح اشارو ڏنو آهي. آءِ ايس پي آر جي سربراهه ڪجهه ڏينهن اڳ هڪ پريس ڪانفرنس ۾ کلي لفظن ۾ ٻڌائي چڪو آهي ته سندن خيال ۾ ڪهڙو اڳواڻ ۽ ڪهڙي پارٽي قومي مفاد ۽ اتحاد جي خلاف سرگرم آهي. ليفٽيننٽ جنرل احمد شريف جي پريس ڪانفرنس، فيض حميد جي سزا بابت آءِ ايس پي آر جي پريس رليز ۽ اڄ چيف آف ڊيـفنس فورسز جي سخت لفظن ۾ ڏنل بيان کي گڏ ڪري سمجهڻ جي ڪوشش ڪجي ته محسوس ٿئي ٿو ته ملڪ ۾ مفاهمت ۽ ڳالهه ٻولهه ذريعي معاملا طئي ڪرڻ جو مرحلو ختم ٿي چڪو آهي. هاڻي رياست جي نمائنده حڪومت ۽ ان جي تحفظ جي ذميوار فوج هڪ جهڙي شدت سان اهو پيغام ڏئي رهيون آهن ته ڪنهن به قسم جي لاپرواهي برداشت نه ڪئي ويندي. هاڻي هر ڪنهن کي سخت ۽ فيصلائتي ڪارروائي لاءِ تيار رهڻو پوندو.
حڪومتي وزيرن آءِ ايس پي آر جي پريس ڪانفرنس ۽ گذريل ڏينهن فيض حميد جي سزا جي اعلان کان پوءِ انتهائي سخت ۽ جارحاڻي انداز ۾ عمران خان ۽ تحريڪ انصاف کي نشانو بڻايو آهي. انهن بيانن ۾ ”واپسي جا سڀ رستا بند ٿي وڃڻ“ جهڙيون اصطلاحون استعمال ڪري صاف ظاهر ڪيو پيو وڃي ته هاڻي سخت ڪارروائي ٿيندي. ڇاڪاڻ ته اهي بيان گهڻو ڪري ’ايڪس‘ (ٽوئٽر) يا ٽاڪ شوز ۾ سامهون اچن ٿا، تنهن ڪري انهن مان اهو اندازو لڳائڻ ڏکيو آهي ته موجوده حڪومت عملي طور ڪهڙا قدم کڻڻ واري آهي. بهرحال، انهن بيانن مان حڪومت جي ارادن جو اندازو ضرور لڳائي سگهجي ٿو، يا اهو به چئي سگهجي ٿو ته اهي بيان ملڪ جي سياسي نظام جا ذميوار سمجهجندڙ حلقن جي خواهشن جو کليل اظهار آهن.
شهباز شريف جي حڪومت غير مقبول آهي ۽ معاشي بحران مان نڪرڻ جي دعوائن باوجود نه ملڪ ۾ پرڏيهي سيڙپڪاري آڻي سگهي آهي ۽ نه ئي عوام جي روزمره معاشي تڪليفن ۾ ڪا خاص گهٽتائي آئي آهي. اهي ٻئي عنصر ئي اهڙا آهن، جن جي بنياد تي حڪومتي قدمن جي عوامي قبوليت پيدا ٿي سگهي ٿي اهو ئي سبب آهي جو اپريل 2022ع ۾ عمران خان خلاف عدم اعتماد ذريعي شهباز شريف جي قيادت ۾ جيڪا نئين حڪومت قائم ٿي، ان وقت تحريڪ انصاف جي حڪومت اڳ ۾ ئي وڏي حد تائين غير مقبول ٿي چڪي هئي. ملڪ جا ماڻهو ان نااهل ۽ غير موثر حڪومت جي مدي پوري ٿيڻ جا ڏينهن ڳڻي رهيا هئا. سياسي ماهر ۽ تجزئي نگار ان ڳالهه تي متفق آهن ته جيڪڏهن اپريل 2022ع ۾ عدم اعتماد آڻڻ بدران عمران خان کي پنهنجي مدي پوري ڪرڻ جو موقعو ڏنو وڃي ها ته عام چونڊن ۾ سندس پارٽي کي سخت شڪست ٿئي ها، پر فوجي ۽ سياسي قيادت گڏيل طور اهو محسوس ڪيو ته عمران خان کي وڌيڪ وقت ڏيڻ قومي مفادن جي خلاف هوندو.
هي موضوع گهڻي عرصي تائين بحث هيٺ رهندو ته جيڪڏهن عمران خان وڌيڪ هڪ يا ڏيڍ سال وزيراعظم رهي ها ته ملڪ جي معيشت يا قومي مفادن کي ڪهڙو نقصان ٿئي ها. سياسي تجزيي موجب ته هو پنهنجو ئي نقصان ڪري رهيو هو، پر فوج اندر سينيئرٽي لائن ۽ مقررين بابت جيڪي اندازا لڳايا پيا وڃن، ۽ هاڻي فيض حميد جي سياسي مهم جوئي بابت جيڪي انڪشاف سامهون اچي رهيا آهن، انهن مان سمجهي سگهجي ٿو ته عمران خان، پنهنجي غير مقبوليت باوجود، فوج اندر پنهنجن همدرد جرنيلن جي مدد سان اهڙو بندوبست ڪرڻ چاهيو پئي، جنهن سان هو ڏهاڪي کان وڌيڪ عرصي تائين اقتدار ۾ رهي سگهي. اهڙي صورتحال ۾ کيس عوامي مقبوليت جي ضرورت ئي نه رهي ها.
انهيءَ پس منظر مان سمجهي سگهجي ٿو ته عمران خان جي غير مقبول حڪومت ختم ڪري اقتدار سنڀاليندڙ اڳواڻن کان گهٽ ۾ گهٽ معاشي ميدان ۾ شاندار ڪارڪردگي جي اميد رکي وئي هئي. پر حقيقت اها آهي ته شهباز شريف جي حڪومت ٽن اهم حوالن سان بري طرح ناڪام ٿي آهي. پهريون: مسلم ليگ (ن) چونڊن ۾ تحريڪ انصاف سان مقابلو ڪرڻ ۾ ناڪام رهي ۽ چونڊ نشان کسي، مبينا ڌانڌلي ذريعي ڪاميابي جو ناٽڪ رچائي وزارت عظميٰ ۽ پنجاب حڪومت حاصل ڪئي وئي. ٻيون: شهباز شريف اقتدار سنڀاليندي تحريڪ انصاف تي معيشت تباهه ڪرڻ جو الزام لڳايو ۽ دعويٰ ڪئي ته هو معاشي صورتحال بدلائيندو، پر آءِ ايم ايف کان قرض وٺڻ کان سواءِ عوامي سهولت جو ڪو به نمايان معاشي پروگرام سامهون نه اچي سگهيو. ٽيون: علامتي طور وزيرن ۽ اعليٰ سرڪاري آفيسرن جون سهولتون گهٽائي عوام کي اهو تاثر ڏنو وڃي ها ته حڪومت بچت ۽ وسيلن جي صحيح استعمال بابت سنجيده آهي، پر اهو به نه ٿي سگهيو. ان جي ابتڙ وزيراعظم جا لڳاتار پرڏيهي دورا قومي خزاني تي وڌيڪ بار بڻيا آهن، جن جي فائدن بابت عوام کي آگاهه ڪرڻ جو به ڪو مؤثر نظام موجود ناهي.
انهن حالتن ۾ حڪومت پنهنجي ناڪامين کي لڪائڻ لاءِ تحريڪ انصاف کي آسان هدف بڻائي رکيو آهي. هاڻي جڏهن پاڪ فوج پنهنجي موقف کي عوامي عدالت ۾ پيش ڪيو آهي، ته هڪ ڪمزور ۽ غير موثر سياسي حڪومت کي وڌيڪ جوش سان هڪ اهڙي پارٽي خلاف فضا ٺاهڻ جو موقعو مليو آهي، جيڪا ظاهري طور عوام ۾ مقبول آهي ۽ جيڪڏهن اڄ چونڊون ٿين ته شايد ٻه ڀاڱي ٽي اڪثريت نه به ملي، تڏهن به حڪومت ٺاهڻ جي پوزيشن ۾ اچي سگهي ٿي. البته اهڙي صورتحال رڳو ڪنهن فعال جمهوريت ۾ ممڪن آهي. جنهن ملڪ ۾ اقتدار تائين پهچڻ لاءِ اسٽيبلشمينٽ جي حمايت ضروري هجي، اتي اهڙو منظر شايد ڏسڻ ۾ نه اچي. ان ڪري وزيرن جا بيان هڪ طرف خوشيءَ جو اظهار آهن، ته ٻي طرف ڌمڪين ڀريو لهجو اختيار ڪري تحريڪ انصاف کي وڌ کان وڌ نقصان پهچائڻ جي ڪوشش پڻ آهن.
تحريڪ انصاف جي قيادت آءِ ايس پي آر جي پريس ڪانفرنس کان پوءِ ڪو سخت موقف اختيار ناهي ڪيو. بئرسٽر گوهر علي لڳاتار مفاهمت ۽ ڳالهه ٻولهه جي ڳالهه ڪندو رهيو آهي، پر فوج طرفان پيش ڪيل موقف ۽ خاص طور عمران خان جي اڪائونٽ تان جاري ٿيندڙ اشتعال انگيز ٽوئيٽن کان پري رهڻ ۾ ناڪام رهيو آهي. مفاهمت جا دعويٰ ڪرڻ باوجود، سوشل ميڊيا تي سرگرم عناصر بدستور پاڪ فوج خلاف نفرت انگيز ۽ توهين آميز پروپيگنڊا جاري رکيو ويٺا آهن. پارٽي قيادت نه ته انهن کي خاموش ڪرائي سگهي آهي ۽ نه ئي انهن کان لاتعلقي جو ڪو واضح اعلان سامهون آيو آهي. ان ڪري تحريڪ انصاف جي اڳواڻن جي خاموشي به سندن سياسي سهولت ۾ تبديل نه ٿي سگهي آهي. انهيءَ صورتحال مان فائدو وٺندي حڪومت عمران خان سان ملاقاتن تي پابندي لڳائي ڇڏي آهي، جيڪا بنيادي انساني حقن جي ابتڙ آهي.
چيف آف ڊيـفنس فورسز طرفان هائبرڊ مهم جوئي، انتهاپسندانه نظريائن ۽ انتشار پسندي خلاف تياريءَ جي اعلان کي به انهيءَ تناظر ۾ ڏسڻ گهرجي. فيلڊ مارشل صاف لفظن ۾ چيو آهي ته ”قانون جي بالادستي اسان جي پهرين ترجيح آهي. قانون کان مٿانهون ڪو به قدم قبول نه ڪيو ويندو، ۽ قانون جي ڀڃڪڙي ڪندڙن خلاف موثر قانوني ڪارروائي يقيني بڻائي ويندي.“ هن بيان سان ملڪ ۾ سياسي مفاهمت جو مرحلو وڌيڪ مشڪل ٿيندو نظر اچي ٿو. حڪومت ناڪام آهي ۽ سياسي طور مضبوط تحريڪ انصاف کان خوفزده آهي، جڏهن ته تحريڪ انصاف به هن ماحول کي بدلائڻ لاءِ ڪا واضح حڪمت عملي اختيار ڪرڻ ۾ ناڪام ٿي آهي. اهڙي ڪمزور حڪومت کي فيلڊ مارشل جو بيان وڌيڪ سگهه ڏيندو ۽ ان جي جارحاڻي سياسي ۽ انتظامي قدمن ۾ وڌيڪ شدت اچي سگهي ٿي.
