وزيراعظم شهباز شريف چيو آهي ته جنگ ۾ ڀارت کي شڪست ڏيڻ کان پوءِ دنيا ۾ پاڪستان جو وقار وڌيو آهي، پاڪستاني سپاهين تمام گهٽ وقت ۾ دشمن کي اهڙو سبق سيکاريو جو دشمن جون متيون منجهي ويون آهن. وزير اعظم مطابق، صدر ٽرمپ ڪيترائي ڀيرا پاڪ-ڀارت جنگ بندي ۾ پنهنجي ٽياڪڙي ڪردار جو ذڪر ڪيو آهي، تنهن ڪري هي پاڪستان لاءِ هڪ وڏي سفارتي ڪاميابي پڻ آهي، وزيراعظم پاران ڪابينا توانائي ڪميٽي جي اجلاس کي خطاب، لاهور ريلوي اسٽيشن تي پاڪ بزنس ايڪسپريس ٽرين جو افتتاح، ۽ انساني اسمگلنگ خلاف عالمي ڏينهن تي پنهنجي پيغام ۾، پاڪستان جي وقار ۾ واڌ بابت بيان ڪيل نقطا اهميت رکن ٿا جن جو عڪس نمايان نظر اچي رهيو آهي. پاڪستان هن وقت گڏيل قومن سميت بين الاقوامي تنظيمن ۾ مڪمل طور تي سرگرم آهي. مختلف ملڪن مان وفدن جي اسلام آباد آمد، پاڪستاني وفدن جا مسلسل پرڏيهي دورا، تعاون ۽ ڀائيواري جا نوان رنگ اهو ثابت ڪري رهيا آهن ته پاڪستان ويجهي مستقبل ۾ هڪ وڏي ۽ مضبوط طاقت بڻجي رهيو آهي. پرڏيهي معاملن واري ڪابينا جي ڊپٽي چيئرمين جي اڳواڻي ۾ اعليٰ سطحي وفد سان ڳالهيون ۽ معاهدا پڻ ان سلسلي جو حصو آهن. پاڪستان چين لاڳاپا معاهدي جي ٻئي مرحلي تي رابطن جي صورت ۾ اڳتي وڌي رهيا آهن. پاڪ آمريڪا لاڳاپن ۾ اڳڀرائي پڻ حالتن جي بهتريءَ ڏانهن هڪ وک محسوس ٿي رهي آهي. صدر ڊونلڊ ٽرمپ پاران فيلڊ مارشل عاصم منير کي رات جي ماني جي دعوت ڏيڻ کي سفارتي حلقن ۾ اهم سمجهيو ويو.
پاڪستان ڊگهي عرصي کان عالمي سطح تي هڪ فرنٽ لائن رياست رهيو آهي ۽ آمريڪا ۽ چين جي وچ ۾ اڀرندڙ تڪرار ۾ هڪ جيو پوليٽيڪل هاٽ اسپاٽ بڻيل آهي. هي هڪ نازڪ صورتحال آهي جنهن پاڪستان کي هڪ خطرناڪ رستي تي هلڻ تي مجبور ڪيو آهي، ۽ اهو رستو جيڪو ڪڏهن ڪڏهن پنهنجي قومي مفادن جي حفاظت لاءِ تمام گهڻو چئلينجنگ بڻجي ويندو آهي، پاڪستان ۽ چين گذريل ڪجهه ڏهاڪن کان هڪ خاص ايجنڊا تي ڪم ڪري رهيا آهن، جيڪي باهمي اعتماد، اسٽريٽجڪ تعاون ۽ گڏيل ترقياتي مقصدن تي ٻڌل آهن. ٻئي طرف، پاڪستان آمريڪا جو هڪ اهم غير نيٽو اتحادي پڻ رهيو آهي، چاهي اهو دهشتگردي خلاف جنگ ۾ هجي يا سرد جنگ دوران هجي.ساڳي ريت ٻطرفي تعاون جي هڪ نمايان مثال چين پاڪستان اقتصادي راهداري (سي پيڪ) منصوبو آهي، جيڪو 2013 ۾ شروع ڪيو ويو هو. ان کان پوءِ، انهيءَ منصوبي پاڪستان ۾ توانائي جي بنيادي ڍانچي ۽ صنعتن ۾ 62 ارب ڊالر کان وڌيڪ سيڙپڪاري ڪئي آهي، جنهن سان لڳ ڀڳ 120,000 مقامي نوڪريون پيدا ٿيون آهن ۽ بجلي جي کوٽ کي تقريباً 30 سيڪڙو گهٽايو ويو آهي. گوادر، رشڪئي ۽ ڌاٻيجي ۾ خاص اقتصادي زون، هاءِ وي ۽ پاور پلانٽ منصوبي جا اهم حصا آهن جن چيني ۽ پاڪستاني سيڙپڪارن کي راغب ڪيو آهي.اسلام آباد ۽ بيجنگ اهڙا مالي طريقا متعارف ڪرايا آهن جيڪي رعايتي فنانسنگ تي ٻڌل آهن ۽ انهن جي بنياد ۾ استحڪام آهي. تازي معاهدي ۾، چين پاڪستان جي قرض مان 3.4 بلين ڊالر رول اوور ڪيا، مرڪزي بينڪ جي ذخيرن مان 2.1 بلين ڊالر ري فنانس ڪيا، ۽ 1.3 بلين ڊالر جي ڪمرشل قرض جي ٻيهر جوڙجڪ ڪئي. هن قدم ذخيرن کي آءِ ايم ايف جي گهرجن کان مٿي رکڻ ۾ مدد ڪئي ۽ پاڪستان کي مالي گنجائش فراهم ڪئي.هن قسم جي قرض جي انتظام جي ماڊل مان ظاهر ٿئي ٿو ته چين صرف پنهنجن مختصر مدت جي مفادن تي ڌيان نه ٿو ڏئي پر پاڪستان جي ڊگهي مدت جي اقتصادي خوشحالي تي به ڌيان ڏئي ٿو.
اهو ياد رکڻ ضروري آهي ته جڏهن پاڪستان-آمريڪا لاڳاپن جو هڪ دوستانه پهلو آهي، اپريل 2023 ۾ آءِ ايم ايف جي توسيع ٿيل فنڊ سهولت (7 ارب ڊالر) جي منظوري ۽ مئي 2025 ۾ ان جي پهرين جائزي جي اجلاس لاءِ ان جي حمايت واشنگٽن ۽ بيجنگ ٻنهي سان پاڪستان جي عملي ۽ متوازن سفارتي انداز کي ظاهر ڪري ٿي. پاڪستان بار بار زور ڏنو آهي ته هو چين پاران مهيا ڪيل ترقياتي ڍانچن کي ترجيح ڏئي ٿو، ڇاڪاڻ ته اهي خودمختياري جو احترام ڪن ٿا ۽ باهمي فائدن ڏانهن وٺي وڃن ٿا. پاڪستان هميشه کان گهڻ طرفي عالمي فورمن ۾ چين جي اڳواڻي ۾ اڀرندڙ "گلوبل سائوٿ سان هم آهنگي” جي ماڊل جي تعمير جو مضبوط حامي رهيو آهي. 2024 ۾، پاڪستان باضابطه طور تي برڪس جي ميمبرشپ لاءِ درخواست ڏني، جنهن کي چين جي حمايت حاصل هئي، ۽ شنگھائي تعاون تنظيم (ايس سي او) جي ميزباني ڪئي.انهن قدمن مان ظاهر ٿئي ٿو ته پاڪستان هڪ اهڙي بيانيي کي فروغ ڏيڻ چاهي ٿو جيڪو آمريڪا جي اڳواڻي ۾ عالمي نظام کان مختلف هجي. پاڪستان چيني اصطلاحن کي اختيار ڪيو آهي جهڙوڪ برابري واري ترقي، قرضن ۾ رليف، علائقائي رابطي، ۽ بين الاقوامي سطح تي چيني منصوبن ۾ "فائدي حاصل ڪندڙ” ۽ "ڪو-ڊزائنر” ٻنهي جو ڪردار ادا ڪري رهيو آهي.
پاڪستان جي معيشت ٽن مکيه ٿنڀن تي بيٺل آهي۔ جنهن ۾ سي پيڪ، آءِ ايم ايف سان مالي معاهدا، ۽ مختلف ملڪن سان آزاد واپاري معاهدا (ايف ٽي اي). اهي ٽئي عنصر جيو بيلنسنگ ۾ پاڪستان جي ڪوششن لاءِ ضروري معاشي بنياد فراهم ڪن ٿا. انهن پاليسين جو مقصد پاڪستاني معيشت کي متنوع بڻائڻ آهي ته جيئن ٽيڪس آمدني، برآمدات ۽ پرڏيهي سيڙپڪاري کي وڌايو وڃي، نه رڳو سپر پاورز کان پر خليج، آسيان ۽ وچ ايشيائي ملڪن کان پڻ سٺا تعلقات جوڙيا وڃن. عالمي طاقت جي توازن ۾ هي وڏي تبديلي پاڪستان جي پاليسي سازن جي فوري ڌيان جي ضرورت آهي. ايندڙ سالن ۾ پاڪستان جيڪي فيصلا ڪندو، اهي اڀرندڙ عالمي نظام ۾ ان جي جڳهه جو تعين ڪندا.ان حوالي سان، اڳوڻي پاڪستاني سفير ۽ ممتاز دانشور ڊاڪٽر مليحا لوڌي جو چوڻ آهي ته پاڪستان کي عالمي سطح تي پنهنجي اعتبار کي مضبوط ڪرڻ لاءِ پنهنجي پرڏيهي پاليسي ۽ سفارتڪاري ۾ "نرم طاقت” کي شامل ڪرڻ گهرجي.اهو قابل ذڪر آهي ته 2025 ۾ صدر ٽرمپ ۽ پاڪستاني آرمي چيف جي وچ ۾ ٿيل ناياب ملاقات پاڪستان ۾ آمريڪا جي نئين دلچسپي کي اجاگر ڪيو، خاص طور تي هڪ اهڙي وقت ۾ جڏهن ايشيا-پئسفڪ ۾ چين جو اثر وڌي رهيو آهي. پاڪستان توانائي جي معاهدن ۽ واپاري ملاقاتن ذريعي روس سان لاڳاپن کي تازو ڪيو آهي ۽ خليجي ملڪن، ايران ۽ وچ ايشيائي پاڙيسرين سان لاڳاپا وڌايا آهن. پاڪستان جو سيڪيورٽي تي توازن وارو عمل هڪ نازڪ معاملو آهي. چين چاهي ٿو ته سي پيڪ اثاثن جي سيڪيورٽي کي وڌيڪ بهتر بڻايو وڃي، خاص طور تي 2024 ۾ داسو خودڪش حملي کان پوءِ، جنهن ۾ چيني مزدور مارجي ويا هئا. JF-17 جنگي جهازن جي پيداوار ۽ ميزائل جي منتقلي ۾ تعاون ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ گهري فوجي لاڳاپن کي ظاهر ڪري ٿو، پر اهو چيني دٻاءُ جو دروازو پڻ کوليندو آهي جڏهن سيڪيورٽي حملا ٿين ٿا.سرحد پار شدت پسندي، فتان الخرجيت ۽ بلوچ بغاوتون، فتان هندستاني، پاڪستاني ۽ پرڏيهي شهرين لاءِ خطرو بڻيل آهن اهي معاملا پاڪستان جي ساک کي چئلينج ڪن ٿا. تنهن ڪري پاڪستان کي پنهنجي اندروني سلامتي کي مضبوط ڪرڻ جي ضرورت آهي. آمريڪا-چين جي دشمني پاڪستان لاءِ هڪ پيچيده سيڪيورٽي ۽ معاشي چئلينج پيدا ڪري سگهي ٿي، جنهن جو حل هڪ "محتاط حڪمت عملي” ۾ آهي جيڪا بيجنگ سان ان جي ثابت ٿيل لاڳاپن تي تعمير ڪري ٿي پر خليج، آسيان، آفريقي ۽ وچ ايشيائي ملڪن سان لاڳاپن کي وڌائڻ تي پڻ زور ڏئي ٿي. چين سان ڀائيواري پاڪستان لاءِ سي پيڪ جهڙن منصوبن ذريعي بي مثال موقعا پيدا ڪيا آهن، جن ۾ انفراسٽرڪچر، واپار ۽ ٽيڪنالاجي جي منتقلي شامل آهي، جيڪي خود انحصاري ۽ عوامي خوشحالي جو سبب بڻجن ٿا. ساڳئي وقت، ٻين طاقتن سان متوازن رابطا نه رڳو چيني سيڙپڪاري کي مضبوط ڪري سگهن ٿا پر پاڪستان جي غير جانبدار سفارتڪاري کي به مضبوط ڪري سگهن ٿا.آخرڪار، جيڪڏهن پاڪستان چين جي ويزن تحت هڪ متوازن عالمي ڏکڻ کي فروغ ڏيڻ ۾ ڪردار ادا ڪري ٿو، جهڙوڪ شنگھائي تعاون تنظيم، برڪس پلس، ۽ اسلامي تعاون تنظيم (او آءِ سي) جهڙن گهڻ طرفي ادارن ذريعي، ته اهو اوڀر ۽ اولهه ٻنهي جي ترقي لاءِ هڪ پل جو ڪردار ادا ڪري سگهي ٿو ۽ عالمي سطح تي پنهنجي قدر وڌائي سگهي ٿو.
اهو ياد رکڻ گهرجي ته ايندڙ ٽن ڏهاڪن ۾ عالمي نظام ۾ هڪ ڊرامائي تبديلي جي اميد آهي، جنهن ۾ برڪس ملڪ، خاص طور تي چين، اڀرندڙ طاقتن جي طور تي ظاهر ٿيندو. خريداري طاقت جي برابري جي لحاظ کان اڳتي وڌندو، چين، هندستان ۽ روس اڳ ۾ ئي دنيا جي چئن وڏين معيشتن ۾ شامل ٿي چڪا آهن.جيتوڻيڪ آمريڪا جو زوال بتدريج ٿيندو، پر هڪ ڳالهه يقيني آهي ته مستقبل جو عالمي منظرنامو بلڪل مختلف هوندو، جتي ٽيڪنالاجي عالمي معاملن جي هر پهلوءَ کي هلائيندي. اولهه هاڻي عالمي طاقت جو بي مثال مرڪز نه رهندو انڪري پاڪستان کي سنڀالي سنڀالي قدم کڻڻ جي ضرورت آهي۔
