ٽيون ۽ آخري حصو
عربي ۾ ”سوق“ مارڪيٽ کي چئبو آهي.”سوق واقف“ سئو سالن کان به وڌيڪ عرصي کان قائم دوحا جو هڪ روايتي، پراڻو ۽ ڪشادو ڪاروباري مرڪز آهي، جنهن ۾ عمارتن، گهٽين ۽ رستن جي مرمت ڪري کين سندن اصل ۽ پراڻي شڪل ۾ بحال رکيو ويو آهي. گهڻي ڀاڱي عمارتون ٻاهران ائين پيون نظر اچن ڄڻ ڪچين سرن ۽ گاري جون ٺهيل هجن. هتي ڪجهه نيون اڏاوتون به ڪيون ويون آهن جن ۾ پراڻن ۽ جديد کاڌن جا ريسٽورينٽ، آرٽ سينٽ، ۽ رهائش لاءِ جديد سهوليتن سان آرسته هوٽل شامل آهن. هن مارڪيٽ ۾ روزمره جي زندگي ۽ گهر گهاٽ لاءِ گهربل هر قسم جو وکر موجود آهي. هتي لَٽن ڪپڙن، سون، زيورن، هيرن ۽ جواهرن جا دوڪانن به موجود آهن. هن مارڪيٽ ۾ اٺ، گهوڙا ، باز ۽ ٻيا پکي پکڻ ۽ جانور به وڪرو ٿين. سوق واقف ۾ اسٽريٽ فوڊ سميت ٻيون تفريحي سهوليتون به موجود آهن. مارڪيٽ جون روايتي سوڙهيون گهٽيون، مکيه رستا ۽ انهن جي ٻنهي پاسن کان پراڻي نوعيت جون ٺهيل عمارتون پراڻي دور جي دوحا جو تصور ذهن ۾ آڻين ٿيون. هن جي مکيه ٽِواٽَي تي هڪ ريسٽورينٽ جي ڀرسان موجود انساني آڱوٺي جو هڪ وڏو ۽ سونهري رنگ وارو پِتَل جو هڪ وڏو مجسمو سياحن جي ذهن ۾ ڪجهه سوال اٿاري ٿو. ڄاڻ وٺڻ تي معلوم ٿيو ته آڱوٺي جو اهو مجسمو جنهن کي فرانسي ٻولي ۾ ” لي پُوس“ (Le Pouce) انگزي ۾” دي ٿمب“، سنڌيءَ ۾ آڱوٺو ۽ عربيءَ ۾ ” الابهام“ چيو وڃي ٿو سو فرانس جي مشهور سنگتراش ۽ آرٽسٽ سيزر بالداسني ٺاهيو هو. يورپي ڪلچر ۾ اُڀي ٿيل آڱوٺي کي شاباس، ڪاميابي يا پسنديدگي جي علامت سمجهيو ويندو آهي. هاڻي ته ٻين معاشرن ۾ يا خود اسان وٽ به ڪنهن کي داد ڏيڻ يا ڪنهن عمل يا ڪارنامي کي ساراهڻ لاءِ آڱوٺو اڀو ڪري ڏيکارڻو پوي ٿو. سوشل ميڊيا جهڙوڪ فيسبوڪ تي ڪنهن وڊيو يا ٻي پوسٽ کي پسند (Like) ڪرڻ لاءِ به اُڀي ٿيل آڱوٺي واري اميج کي ڪِلڪ ڪرڻو پوي ٿو.. هونئن اڳي اسان وٽ جيڪڏهن ڪنهن کي آڱوٺو اڀو ڪري ڏيکاربو هو ته ان جي معنيٰ ”ڪجهه به نه“ يا ڪنهن ڳالهه جي ”نفي“ سمجهي ويندي هئي. ڪڏهن ڪڏهن ته ڪنهن کي آڱوٺو ڏيکارڻ تي جهيڙو به ٿي پوندو هو ڇاڪاڻ ته آڱوٺو ڏسندڙ ڌر ان عمل کي پنهنجي بي عزتي سمجهندي هئي. بحرحال سوق واقف واري پِتَل (Bronze) جي آڱوٺي کي” ڪاميابي جو علامتي اظهار“ سمجهيو وڃي ٿو ۽ اهو 2019ع ۾ قطر پاران فوٽ بال راند جي مقابلن ۾ ايشيا ڪپ کٽڻ واري ڪاميابي جي يادگار طور رکيو ويو هيو.
هي مارڪيٽ اڪثر ڪري شام کان رات تائين پنهنجي جوڀن ۾ اچي ٿو، جتي روزانو هزارين ماڻهو خريداري ڪرڻ، گهمڻ ۽ تفريح ڪرڻ اچن ٿا. اسان به هن مارڪيٽ جومختصر جائزو وٺي ميٽرو اسٽيسن تي واپس آياسين ۽ ٽرين ۾ چڙهي اسپورٽس سٽي وٽ آياسين جتي بيهاريل ڪار ۾ چڙهي ٻئي ماڳ يعني نيشنل ميوزم آف قطر گهمڻ هلياسين.
نيشنل ميوزم به ميٽرو جي گولڊن لائين واري ٽرين جي روٽ تي ئي هيو پر سجاد ڪار ۾ هلڻ جي تجويز ڏني ته جئين ميٽرو جي انڊر گرائونڊ جهان مان نڪري دوحا جا ٻاهريان درشن به ڪندا هلون. بحر حال ٿوري وقت کان پوءِ ميوزم وٽ پهتاسين. ميوزم جي عمارت جديد فن تعمير جو شاهڪار نمونو پيش ڪري رهي هئي. هن جا ڪجهه حصا اڃا تائين تعمير هيٺ هيا. مکيه گيٽ وٽ آمريڪي صدر ڊونالڊ ٽرمپ کي ڀليڪار جا بينر لڳل هيا. ان ڏينهن ٽرمپ دوحا جي دوري تي آيل هيو، شايد ميوزم وزٽ ڪري ويو هو يا هتي اچڻو هيو. بحرحال اسان ميوزم ۾ داخل ٿي هڪ دلچسپ جهان سان مکاميل ٿيڻ لڳاسين. هن ميوزم ۾ قطر جي سموري انساني، سماجي، ثقافتي ۽ صحرائي زندگي جي تاريخ کي ناياب شين، آرٽيفيڪٽس، تصويرن، ۽ وڊيوز جي ذريعي محفوظ ڪيو ويو آهي. هڪ وڏي حال ۾ زمين کان ڇت تائين ڦهليل وڏي اسڪرين تي قطري زندگي جي سڀني پهلوئن کي وڊيوز جي ذريعي ڏيکاريو پئي ويو. هن منفرد ميوزم جا مختلف سيڪشن گهمي ڏاڍو مزو آيو پر گهڻو ٿڪجي به پيا هياسين تنهڪري سجاد کي چيوسين ته هوٽل ڏانهن وٺي هلي ته جتي اسان بوڪ ٿيل ڪمري ۾ ٿورو آرام ڪري تازه توانا ٿي ٻاهر نڪرون ۽ پوءِ وڌيڪ گهمندا ڦرندا رات جو ٻارهين کان اڳ واپس ايئر پورٽ تي پهچون جتان ٻين وڳي اسان جي ملئيشيا لاءِ فلائيٽ هئي.
قطري شادي ۽ ملئيشيا ڏانهن روانگي
سجاد اسان جي خواهش مطابق ڪار کي هوٽل واري علائقي ڏانهن ڊوڙائڻ لڳو. رستي ۾ اسپورٽس سٽي وٽان گذرندي ميدان تي شامينا ۽ ڪنعاتون سجندي ڏسي سجاد ٻڌايو ته اڄ رات هتي شادي جو فنڪشن ٿيڻو آهي ۽ پندال جو انتظام سنڀاليندڙن ۾ اسان جا ڪجهه ڇوڪرا به آهن. جنيد چيو ته پوءِ اهڙي عربي روايتي فنڪشن جي جهلڪ اسان کي به ڏيکارجو، جنهن لاءِ سجاد حامي ڀري. ٿوري دير ۾ اسان اچي هڪ بهترين هوٽل ۾ پهتاسين جتي اسان جو ڪمرو بوڪ ٿيل هو. ڪائونٽر تي ريزويشن ليٽر ۽ پاسپورٽ ڏيکاري ڪمري جي چاٻي وٺي وڃي ٿورو آرامي ٿياسين ۽ گهڙي کن کان پوءِ فريش ٿي واپس ٿيڻ لڳاسين. جنيد چيو ته دوحا ۾ منهنجو هڪ ٻيو به دوست رهي ٿو جنهن سان منهنجو فون تي رابطو ٿيو آهي سو ان سان به ملاقات ڪريون. سندس ان دوست جو نالو سلمان، ذات بليدي ۽ تعلق بلوچستان سان هيو. سجاد، جنيد جي فون نمبر وٺي ساڻس ڳالهايو ۽ هن سان اسپورٽس سٽي وٽ ملاقات جو وقت طئي ڪيو. اسان هوٽل مان نڪتاسين ته رات ٿي وئي هئي، شهر جو سموريون عمارتون ۽ روڊ رستا رنگ به رنگي روشنين سان سنگارجي چڪا هيا ۽ ڏاڍو دلپذير نظارو جڙي پيو هيو. سجاد ڪار کي ڊوڙائي پهريان اسپورٽس سٽي جي ان گرائونڊ تي وٺي آيو جتي شادي جو فنڪشن اڃا شروع ڪو نه ٿيو هيو پر ڪافي ماڻهو پهچي چڪا هيا. اسان وٽ گهڻو وقت ڪونه هيو تنهڪري هتان جو مختصر جائزو وٺڻ لاءِ ڪار مان لهي پنڊال ۾ آياسين. پنڊال جي اندر ۽ ٻاهر سوين عرب سڳورا پنهنجي مخصوص عربي لباس ۾ وڏي شان ۽ شوڪت سان خوبصورت سجايل ڪرسين تي براجمان هيا ڪي وري چهل قدمي ڪري رهيا هيا. ڪجهه فنڪار به پنهنجي روايتي لباس ۽ ساز سامان سان موجود هيا پر اڃا فن جي مظاهري واري موڊ ۾ ڪو نه هيا شايد اڃا وڌيڪ مهمانن اچڻا هيا. اتي موجود خدمتگذار مخصوص عربي ڪهوه جون ڪٽليون کنيون ننڍن پيالن ۾ مهمانن کي ڪهوه پيش ڪري رهيا هيا. اسان کي به ڪهوه جا پيالا ڏنا ويا. ڪلچرل پروگرام شروع ٿيڻ ۾ اڃا دير هئي ۽ جنيد جي دوست سان ملڻ جو مقرر ٽائيم به ٿي رهيو هيو تنهنڪري هتي وڌيڪ رهڻ بجاءِ ڪجهه تصويرون ٺاهي اتان نڪري آياسين. جنيد جو دوست بليدي ٻڌايل جاءِ وٽ ڪار جهليو اسان جو انتظار ۾ بيٺو هيو. اتي ساڻس ملياسين ۽ بيٺي بيٺي تعارف ۽ دعا سلام ڪرڻ کان پوءِ هن چيو ته هتان هلي ڪٿي ويهون ٿا ۽ ڪچهري به ڪريون ٿا. طئي اهو ٿيو ته سجاد پنهنجي ڪار اتي ئي پارڪ ڪندو پوءِ اسان سڀئي بليدي جي گاڏي ۾ وڃي ويٺاسين. ڪار هلائيندي بليدي ٻڌايو ته هو هينئر ڊيوٽي مان فارغ ٿي آيو آهي. هو هتان جي ڪنهن سرڪاري سڪيورٽي ايجنسي ۾ ملازمت ڪري ٿو. هن ٻڌايو ته آمريڪي صدر ڊونالڊ ٽرمپ اڄ دوحا ۾ آيل هيو ۽ ٿوري دير اڳ قطر مان سندس واپسي جي فلائيٽ ٿي آهي. ائين ڪار ۾ حال احول ڪندا اچي هڪ هوٽل ۾ پهتاسين. رات جا ڏهه ٿي چڪا هيا. هن ماني جو آرڊر ڏنو. ان دوران ڪافي ڪچهري ڪئيسين. هاڻي جڏهن هتان اٿياسين ته کيس چيوسين ته اسان کي ايئر پورٽ تي پهچايو. هنن دوست دوحا ۾ اڃا ڪجهه رولاڪيون ڪرڻ جو چيو پر اسان کي ملئشيا جي فلائيٽ جو فڪر هيو تنهنڪري ايئرپورٽ ڏانهن ئي هلڻ لاءِ مٿن زور ڀريوسين. آخرڪار ايئر پورٽ تي پهچي هنن ٻنهي دوستن کان موڪلائي اندر داخل ٿياسين، هتان جي اسٽاف کي پاسپورٽ، ملئيشيا جي ويزا ۽ جهاز جو بورڊنگ ڪارڊ ڏيکاري اچي ويٽنگ لائونج ۾ پهتاسين جتي ٿوري انتظار کان پوءِ جهاز ۾ سوار ٿي ملئشيا ڏانهن روانا ٿياسين. دوحا ۾ ايجوڪيشن سٽي سميت ڪجهه ٻيا تفريحي ماڳ ۽ ان جي هڪ علائقي ”وادي السيل“ ۾ واقع عالمي طور تي مشهوري ماڻيندڙ خابرو نشرياتي اداري ”الجزيرا“ ميڊيا نيٽ ورڪ جو هيڊ ڪوارٽر ۽ ان جي خوبصورت بلڊنگ به ڏسڻ کان رهجي وئي پر خير محدود وقت ۾ جيڪو ٿيو سو خوب ٿيو.
پراڻي نوعيت جون ٺهيل عمارتون پراڻي دور جي دوحا جو تصور ذهن ۾ آڻين ٿيون. هن جي مکيه ٽِواٽَي تي هڪ ريسٽورينٽ جي ڀرسان موجود انساني آڱوٺي جو هڪ وڏو ۽ سونهري رنگ وارو پِتَل جو هڪ وڏو مجسمو سياحن جي ذهن ۾ ڪجهه سوال اٿاري ٿو. ڄاڻ وٺڻ تي معلوم ٿيو ته آڱوٺي جو اهو مجسمو جنهن کي فرانسي ٻولي ۾ ” لي پُوس“ (Le Pouce) انگزي ۾” دي ٿمب“، سنڌيءَ ۾ آڱوٺو ۽ عربيءَ ۾ ” الابهام“ چيو وڃي ٿو سو فرانس جي مشهور سنگتراش ۽ آرٽسٽ سيزر بالداسني ٺاهيو هو. يورپي ڪلچر ۾ اُڀي ٿيل آڱوٺي کي شاباس، ڪاميابي يا پسنديدگي جي علامت سمجهيو ويندو آهي. هاڻي ته ٻين معاشرن ۾ يا خود اسان وٽ به ڪنهن کي داد ڏيڻ يا ڪنهن عمل يا ڪارنامي کي ساراهڻ لاءِ آڱوٺو اڀو ڪري ڏيکارڻو پوي ٿو.
