اڄ جي دور ۾ خوشامد ۽ چاپلوسي نهايت شائستگي سان نظر اچي ٿي، پر حقيقت ۾ اهي منافقت جون صورتون آهن جيڪي فردن، سماج ۽ ادارن جي اعتماد کي ڪمزور ڪن ٿيون. خوشامد ڪندڙ ماڻهو عارضي فائدي لاءِ سچ کي ڪوڙ ۽ ڪوڙ کي سچ ۾ تبديل ڪرڻ کان نه ڊڄندا آهن. اهڙا رويا نه رڳو ملڪي سالميت کي نقصان پهچائين ٿا پر سچ ٻڌائڻ جي رستي ۾ سڀ کان وڏي رڪاوٽ پڻ بڻجي وڃن ٿا.اسانجي ملڪ جي آفيسن، سياست ۽ سماجي حلقن ۾ خوشامد اڪثر اهي ڪندا آهن جيڪي ذاتي فائدي يا عهدي لاءِ ٻين کي خوش ڪرڻ ۾ ماهر هوندا آهن. انهن جي موجودگي ۾، قابل ۽ محنتي ماڻهو پس منظر ۾ غائب ٿي ويندا آهن، جڏهن ته نظام نااهل ۽ خود غرض ماڻهن کي يرغمال بڻائي پنهنجو ڪري وٺندو آهي. هي رويو نه رڳو فردن پر پوري قوم جي اخلاقي جوڙجڪ کي متاثر ڪري ٿو. خوشامد ۽ منافقت عارضي فائدا فراهم ضرور ڪندي آهي، پر ڊگهي عرصي ۾، اهي اعتماد، سچ ۽ انصاف جهڙين قدرن کي تباهه ڪري ڇڏيندا آهن.
هن وقت ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته اسان سچائي ۽ اصول کي هٿي ڏيون، ته جيئن سماج خوشامد تي نه، پر ڪردار ۽ قابليت تي ٻڌل هجي. اڪثر ماڻهو هميشه توهان کي اهو احساس ڏياريندا آهن ته توهان جهڙو ڪو به ناهي، توهان ۾ جيڪي خوبيون آهن اهي ڪنهن ٻئي ۾ نه ٿيون ملي سگهن، توهان کان بهتر ڪو به نه ٿي سگهي، جيڪڏهن توهان نه آهيو ته پوءِ ڪجهه به ناهي، توهان جو اختيار ۽ طاقت بي مثال ۽ ابدي آهي.
ملڪن اندر خود مختياري جو حق ڪنهن به قوم لاءِ پنهنجي سرحد اندر آزاديءَ سان حڪومت هلائڻ جو حق ڏئي ٿو. جنهن ۾ چونڊ ذريعي جائز حڪومت قائم ڪرڻ، وسيلن کي عوام جي فائدي لاءِ استعمال ڪرڻ، جنهن کي معاشي خود مختياري چيو وڃي ٿو. پنهنجي ٻولي ۽ ثقافت کي ترقي وٺرائڻ لاءِ آزاديءَ سان ڪم ڪرڻ جو حق آهي. پر پاڪستاني سياست جي تاريخ ۾ هي الميو سڀ کان وڌيڪ نمايان ۽ مستقل نظر اچي ٿو ته اقتدار جي حرص هر دور ۾ جمهوريت جي چهري کي داغدار ڪيو آهي. اسان جا سياستدان، جيڪي ڪڏهن به پاڻ کي جمهوريت جا ٺيڪيدار ۽ عوام جا نمائندا سڏائڻ کان نه ٿڪبا آهن، هميشه اقتدار جي غلام حلقن ۾ اصولن جي واپار ڪندي ڏٺا ويا آهن. هر دور ۾، عوام جي ووٽ جي طاقت جي بدران، اهي طاقتور فوجي عملدارن جي ”ها ۾ ها“ ملائي متفق ٿي اقتدار جي ايوان تائين پهچڻ جي ڪوشش ڪندا رهيا آهن. انهن جا بيان، وفاداريون ۽ نظريا هميشه بدلجندڙ موسمن سان تبديل ٿيندا رهيا آهن. ڪڏهن اهي ضياءُ الحق جي پيرن تي ويهندا هئا ۽ ڪڏهن آمريت کي اسلامي نظام سڏيندا هئا، ۽ ڪڏهن اهي جنرل پرويز مشرف کي، هڪ خود ساخته صدر بڻائڻ لاءِ پارليامينٽ ۾ تاڙيون وڄائيندا نظر آيا آهن.هي اهي ئي سياستدان آهن جيڪي هر دور ۾ طاقتورن سان گڏ بيٺا رهيا آهن ۽ جمهوريت جو خون وهائيندا رهيا آهن. اهي پنهنجي مفادن کي ملڪ ۽ قوم جي استحڪام سڏيندا رهيا آهن.
پاڪستان جي سياسي تاريخ شاهد آهي ته اهي ئي ماڻهو اڪثر اقتدار جي راهدارين ۾ هوندا آهن.جن ماڻهن اصولن تي موقعي پرستي ۽ جانبداري کي چونڊيو آهي، اهي ڪامياب ٿيا آهن. جنرل ايوب خان کان وٺي جنرل ضياءُ الحق تائين جنرل پرويز مشرف تائين، هر فوجي حڪمران ساڳئي سياستدانن تي خوشامد، موقعي پرستي ۽ مختصر مدت جي مفادن کي ترجيح ڏني آهي. هي اهو طبقو آهي جيڪو جتي به طاقت جي هوا کي ڏسندو آهي، ان جي پيروي ڪندو آهي. ڪڏهن اهو جمهوريت جي نالي تي فوجي مداخلت کي جائز قرار ڏيندو آهي، ڪڏهن اهو قومي مفاد جي نالي تي پنهنجون وفاداريون تبديل ڪندو آهي.موجوده دور ۾ فيلڊ مارشل جنرل سيد عاصم منير کي پيشه ورانه اهميت، سالميت، اصول پسندي ۽ مذهب سان وابستگي کيس ممتاز ڪيو آهي.ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته فيلڊ مارشل هڪ فوجي اڳواڻ آهي جنهن ڏکين حالتن ۾ قوم جي حوصلا افزائي ڪئي، دشمن کي واضح پيغام ڏنو، ۽ پنهنجي عملن ذريعي ثابت ڪيو ته فوج صرف بندوق نه آهي، پر ان جو هڪ نظريو به آهي. جنرل سيد عاصم منير جي اڳواڻي ۾، پاڪستاني فوج نه رڳو دهشتگرديء خلاف هڪ نئين حڪمت عملي اختيار ڪئي پر ملڪ جي سرحدن جو منظم ۽ جديد انداز ۾ دفاع به ڪيو آهي.هن پنهنجي شخصيت ۾ عزم، بصيرت ۽ ڪردار پيدا ڪيو آهي. هو دانائيء سان اڳتي وڌندو رهي ٿو۔ فوج جي اندر ڪجهه اهڙا مرد مجاهد به آهن جيڪي وردي ۾ هوندي به الله تي ايمان رکن ٿا، انصاف تي يقين رکن ٿا ۽ اداري جي بالادستي تي مڪمل يقين رکن ٿا. اهي خوبيون آهن جيڪي ڪنهن به فوجي اڳواڻ کي ماڻهن جي دلين ۾ جاءِ ڏين ٿيون.
پر تاريخ اسان کي اهو به سيکاري ٿي ته جڏهن ڪنهن فرد کي اداري کان وڏو ڪيو ويندو آهي، ته ادارا ڪمزور ٿيڻ شروع ٿي ويندا آهن. ماضيء ۾ به ائين ئي هو. جنرل ايوب خان جي دور ۾ ترقيء جي نالي تي ادارن کي ڪمزور ڪيو ويو، جنرل ضياءَ جي دور ۾ اسلامي نظام جي نالي تي آئين کي معطل ڪيو ويو، ۽ جنرل پرويز مشرف جي دور ۾ ترقي يافته پاڪستان جو نعرو لڳائي جمهوري عمل کي پوئتي ڌڪيو ويو. هر دور ۾ سياستدانن هن راند ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪيو آهي. اهي ئي سياستدان جيڪي اڄ جمهوريت جا چيمپيئن بڻجن ٿا، ڪالهه انهن ئي آمرن جا گيت ڳايا. ڪنهن ضياءَ الحق کي ايمان وارو ماڻهو، سچو ماڻهو سڏيو، جڏهن ته ڪنهن جنرل پرويز مشرف کي پاڪستان جو محسن سڏيو. هاڻي جڏهن ته 27 هين ترميم تحت فيلڊ مارشل جنرل سيد عاصم منير جي اختيارن ۽ مراعات ۾ اضافو ڪيو پيو وڃي، هڪ ڀيرو ٻيهر اهو خوف آهي ته تاريخ پاڻ کي ورجائي سگهي ٿي. جنرل عاصم منير چاپلوسي ڪندڙ سياستدانن کان پاسو ڪرڻ گهرجي. تاريخ جي هر موڙ تي، ساڳيا چاپلوسي سياستدان فوجي قيادت کي گمراهه ڪندا رهيا آهن. اڄ به، ساڳيو طبقو موجود آهي جيڪو اقتدار جي ويجهو رهڻ لاءِ چاپلوسي جو لباس پائي بيٺو آهي.اقتداري ڌر ملڪ اندر وحدت، وسيلن ۽ خودمختياري تي حملو ڪري رهي آهي۔انڪري وڪيلن، جمهوريت جا دعويدار پارٽين، سول سوسائٽي ۽ جمهوريت پسند ماڻهن کي 27هين ترميم خلاف گڏ ٿيڻ گهرجي، اڃا 26هين ترميم جا زخم ڀريا به نه هئا ته وري 27هين ترميم ذريعي قومي وحدت ۽ ننڍن صوبن جي محرومين ۾ اضافو ۽ وسيلن تي قبضي جي سازش ڪئي پئي وڃي۔ لڳي ٿو حڪمرانن مشرقي پاڪستان مان سبق نه سکيو آهي.
ياد رکڻ گهرجي ته فوج جي طاقت تڏهن ئي ممڪن آهي جڏهن اصولن کي شخصيتن تي ترجيح ڏني وڃي. جنرل سيد عاصم منير کي به ان ڳالهه تي ڌيان ڏيڻ گهرجي ته طاقت جو تسلسل ڪنهن هڪ فرد ۾ نه پر ادارن جي مضبوطيءَ ۾ آهي. انڪري پاڪستاني هٿياربند فوج کي هڪ اداري جي حيثيت سان مضبوط ڪيو وڃي، پيشه ورانه تسلسل برقرار رکيو وڃي ۽ پاليسي کي فرد جي بدران ادارو بڻايو وڃي، ته پوءِ اهو ئي اصل استحڪام هوندو. هڪ فرد جا اختيار عارضي آهن. اڄ جنرل عاصم منير فيلڊ مارشل آهي، سڀاڻي ڪو ٻيو هوندو. اڄ اقتدار ۾ جيڪي حڪمران آهن، انهن جي جاءِ تي سڀاڻي نوان چهرا ايندا. جيڪڏهن ادارا مضبوط آهن ته نه قيادت جي تبديلي نقصان پهچائيندي آهي ۽ نه ئي پاليسي جو تسلسل ٽٽندو آهي. ماضيءَ ۾ اسان ڏٺو آهي ته هر آرمي چيف جي وڃڻ کان پوءِ نئون چيف پنهنجي حڪمت عملي سان ايندو آهي ۽ ادارو نئين رخ ۾ هلندو آهي. اهو ئي سبب آهي جو قومي پاليسين ۾ تسلسل جو فقدان آهي.
هن وقت پاڪستان کي شخصيتن جي نه پر اداري جي حڪمت عملي جي ضرورت آهي. فيلڊ مارشل جنرل سيد عاصم منير جي تجربي ۽ بصيرت کي پاڪستاني هٿياربند فوج جي پاليسين جو مستقل حصو بڻايو وڃي ته جيئن ايندڙ قيادت هن تسلسل کي برقرار رکي سگهي. اهو عمل نه رڳو فوج کي پر رياستي نظام کي به مضبوط ڪندو. جيستائين سياستدانن جو تعلق آهي، انهن جي طاقت جي سياست هاڻي عوام جي سامهون اچي چڪي آهي. اهي صرف جمهوريت جي نالي تي پنهنجي ذاتي بقا لاءِ وڙهي رهيا آهن. انهن لاءِ، عوام صرف هڪ ووٽنگ هٿ آهي، جيڪو پنجن سالن کان پوءِ کين ياد ايندو آهي انهن ڪڏهن به کين قوم جي حيثيت سان نه ڏٺو آهي. انهن هميشه عوام جي جذبات سان کيڏيو آهي. انهن جي ڪردار جي ڪمزوري رياستي ادارن کي غير متوازن بڻائي ڇڏيو آهي اهو سچ آهي ته فوج جو ڪردار پاڪستان جي دفاعي استحڪام ۾ بنيادي حيثيت رکي ٿو، پر اها پڻ هڪ حقيقت آهي ته فوج جو وقار وڌيڪ وڌي ويندو جڏهن سياستدان پنهنجي ذميواري پوري ڪندا ۽ ذاتي مفاد جي بدران قومي نظريي مطابق رياست هلائيندا. قوم جنرل سيد عاصم منير کان اميد رکي ٿي ته هو نه رڳو فوج کي مضبوط ڪندو پر قوم کي اهو به احساس ڏياريندو ته اصل طاقت آئين، ادارن ۽ انصاف ۾ آهي، ڪنهن هڪ فرد جي ڪنٽرول ۾ نه آهي. اقتدار جي طلبگار سياستدانن کي تاريخ مان سبق سکڻ گهرجي. انهن هر دور ۾ آمريت جو سهارو ورتو آهي، جيڪو اقتدار ۾ اچڻ کان پوءِ هميشه شرمندگي ۽ ناڪامي ۾ ختم ٿيو آهي.
رياستن جي بنياد شخصيتن تي نه پر ادارن تي آهي. جيڪڏهن اسان اڄ ادارن کي مضبوط ڪريون ٿا، جيڪڏهن فوجي ۽ سياسي قيادت پنهنجي حدن اندر ملڪ لاءِ ڪم ڪن ٿا، ته پوءِ پاڪستان جو بنياد رکندڙ شخصيتن جي خواب واري منزل حاصل ڪري سگهجي ٿي. هن وقت 27هين آئيني ترميم جي نه پر هڪ نئين عزم، نئين سوچ ۽ مضبوط ادارن جي قيام جي ضرورت آهي. جنهن سان پاڪستان جي سرزمين دنيا جي نظر ۾ هڪ محفوظ، خود انحصار ۽ مستحڪم رياست طور اڀري سگهندي.
