پاڪستان جو آئين هڪ زنده ۽ مڪمل دستاويز آهي، جيڪو رياست جي ٽنهي ادارن ــ قانون ساز اداري، عدليه ۽ انتظاميه ــ جي اختيارن ۽ ذميوارين کي واضح ڪري ٿو جڏهن ڪو ادارو پنهنجي حدن کان اڳتي وڌي ٿو ته توازن ٽٽي ٿو ۽ ماڻهن جو اعتماد گهٽجي وڃي ٿو۔
- قانون ساز ادارو – عوام جي آواز
قانون ٺاهڻ جو حق رڳو مقننه کي حاصل آهي، ڇاڪاڻ ته اهو ادارو سڌو سنئون عوام جو نمائندو آهي۔ نه عدليه ۽ نه ئي بار کي قانون سازي جو اختيار آهي۔ وڪيل سياستدان نه پر عدالت جا آفيسر آهن، جن جو مقصد انصاف حاصل ڪرڻ آهي، نه ته سياست ڪرڻ۔ هر ادارو جڏهن پنهنجي حدن ۾ رهي ڪم ڪري ٿو، تڏهن جمهوريت مضبوط ٿئي ٿي۔
- عدليه – قانون جي محافظ ۽ ترجمان
عدليه جو ڪم انصاف مهيا ڪرڻ ۽ قانون جي صحيح تشريح ڪرڻ آهي۔ عدليه جي آزادي انهيءَ لاءِ ضروري آهي ته طاقت آئين جي تابع رهي۔ پر آزاديءَ جو مطلب برتري نه آهي۔ عدليه جي اصل طاقت ان جي غيرجانبداري، ايمانداري ۽ صبر ۾ آهي۔ جيڪا عدليه انصاف تي قائم رهي ٿي، اها عزت زور سان نه پر اخلاقي قوت سان حاصل ڪري ٿي۔
- وڪيل – عدالت جو آفيسر، سياستدان نه
وڪيل عدالتي نظام جو هڪ اهم حصو آهي۔ سندس ذميواري آهي ته عدالت کي انصاف جي فراهمي ۾ مدد ڪري۔ وڪيل جو لاڳاپو سچائي، ديانت ۽ انصاف سان آهي، نه ته طاقت يا شهرت سان۔ پيشوءَ جي عظمت ان وقت وڌي ٿي، جڏهن وڪيل ايمانداري، عاجزي ۽ خدمت سان ڪم ڪري۔
- پرو بونو ۽ انساني حق – وڪيل جو اخلاقي فرض
هر وڪيل تي اخلاقي ذميواري آهي ته هو عوامي مفاد ۾ بنا اجرت خدمت (پرو بونو) ڪري۔ خاص ڪري غريب، مظلوم ۽ بي وس ماڻهن لاءِ بيهي، خاص طور تي انساني حقن جي ڪيسن ۾۔ اهڙي خدمت سان وڪالت رڳو روزگار نه رهي ٿي، پر انسانيت جي خدمت بڻجي ٿي۔
- بار ۽ قيادت – ڀائراڻي، فلاح ۽ واڌاري جا ذميوار
بار ايسوسيئيشنون ۽ بار ڪائونسلون وڪيلن جي طاقت ۽ ڀلائي لاءِ هونديون آهن، نه ته سياسي مقابلي لاءِ۔ سچي قيادت اها آهي جيڪا پنهنجي ميمبرن جي تعليم، تربيت، ۽ اتحاد لاءِ ڪم ڪري۔
(i) علمي ۽ پيشاور واڌارو
- وڪيلن لاءِ تربيت ۽ اخلاقي سيشنز جو انتظام۔
- نون ۽ پراڻن وڪيلن لاءِ جاري قانوني تعليم جا پروگرام۔
- سيمينار ۽ ليڪچر ذريعي قانوني شعور وڌائڻ۔
(ii) فلاح ۽ مالي سهائتا
- وڪيلن لاءِ رهائش، لاجز ۽ هاسٽلن جو انتظام۔
- وڪيلن ۽ سندن گهر ڀاتين لاءِ ميڊيڪل امداد ۽ انشورنس۔
- وڪيلن جي ٻارن لاءِ اسڪالرشپ ۽ تعليم ۾ سهائتا۔
- پوڙهن ۽ بيمار وڪيلن لاءِ پنشن ۽ فلاح فنڊ
(iii) سهولتون ۽ ادارا
- جديد بار لائبريريون ۽ تحقيقاتي سينٽر ٺاهڻ۔
- هر ضلعي ۾ بار رومز ۽ ضروري سهولتون مهيا ڪرڻ۔
(iv) سماجي ۽ ڀائراڻي سرگرميون
- راندين، ثقافتي ۽ سماجي گڏجاڻين جو انتظام، جيئن اتحاد ۽ ڀائيچارو وڌي۔
- سماجي خدمت ۽ ماحولياتي سرگرمين ۾ حصو وٺڻ
(v) نظم ۽ ايمانداري
- بار ادارن ۾ شفافيت ۽ نظم قائم رکڻ۔
- بار کي سياسي اثر کان آزاد رکڻ۔
اهڙي بار جيڪا پنهنجي ميمبرن جي فلاح، تعليم ۽ اتحاد لاءِ ڪم ڪري ٿي، اها ئي انصاف جي سچي محافظ بڻجي ٿي۔
نتيجو
ادارن جو توازن تڏهن قائم رهي ٿو، جڏهن هر ادارو پنهنجي آئيني حدن اندر رهي ڪم ڪري۔
قانون ساز ادارو عوام جي آواز بڻجي قانون ٺاهي۔
عدليه ان قانون کي انصاف سان لاڳو ڪري۔
وڪيل ايمانداري، علم ۽ خدمت سان عدالت ۽ سماج جي مدد ڪري۔
بار قيادت کي وڪيلن جي صحت، تعليم ۽ فلاح لاءِ ڪم ڪرڻ گهرجي، نه ته سياست لاءِ۔
جڏهن هر ادارو پنهنجي جاءِ تي رهي ٿو، تڏهن انصاف ۽ ڀلائي سماج ۾ هڪ زنده حقيقت بڻجي ٿي۔
