پي ايس ڊي پي،اسٽيڪ ھولڊرز ۽ آبپاشي نظام ۾ بئراجن جي اھميت

تحرير: رحمت الله ٻرڙو

پي ايس ڊي پي ڪھڙو ادارو آھي،ان جي ڪم ڪار جي نوعيت ڪھڙي آھي،ان جا اسٽيڪ ھولڊرز ڪير ڪير آھن،۽ ھيڏو وڏو اھم ادارو ۽ ان جا اھم اسٽيڪ ھولڊرز ھوندي زرعي ملڪ جي آبپاشيءَ واري نظام جي بھتري ۽ زراعت جي لاءِ ڇا ڪن پيا،۽ ڇا ڪرڻ کپي.

پبلڪ سيڪٽر ڊولپمينٽ پروگرام (PSDP) پاڪستان جي ترقياتي حڪمت عملي جو هڪ اهم جزو آهي.هتي ان جي ڪمن ۽ تفصيلن جو هڪ جائزو پيش ڪجي ٿو.

پي ايس ڊي پي جا ڪم

وسيلن جي ورڇ،PSDP مختلف سرڪاري شعبي جي ترقياتي منصوبن ۽ پروگرامن کي وسيلا مختص ڪري ٿو.نمبر ٻيو،ترقي جي منصوبابندي، اهو ترجيحي علائقن ۽ منصوبن جي سڃاڻپ ڪندي ترقياتي منصوبابندي کي آسان بڻائي ٿو.نمبر ٽيون،منصوبي تي عملدرآمد، پي ايس ڊي پي ترقياتي منصوبن جي عملدرآمد جي نگراني ڪري ٿو،بروقت مڪمل ٿيڻ ۽ وسيلن جي اثرائتي استعمال کي يقيني بڻائي ٿو.نمبر پنجون،نگراني ۽ تشخيص، اهو ترقياتي منصوبن جي ترقي جي نگراني ۽ جائزو وٺي ٿو، بهتري لاءِ علائقن جي سڃاڻپ به ڪري ٿو.

پي ايس ڊي پي جون اهم خاصيتون.سالياني بجيٽنگ، PSDP سالياني بجيٽنگ جي عمل جو حصو آهي، جنهن ۾ مختلف ترقياتي منصوبن لاءِ مختص ڪيا ويندا آهن.نمبر ٻيو،شعبن جو مختص ڪرڻ، وسيلن کي مختلف شعبن،جهڙوڪ انفراسٽرڪچر، تعليم، صحت جي سار سنڀال،۽ زراعت کي مختص ڪيو ويندو آهي.نمبر ٽيون، منصوبي جي سڃاڻپ،منصوبن جي سڃاڻپ هڪ مشاورتي عمل ذريعي ڪئي ويندي آهي جنهن ۾ اسٽيڪ هولڊرز شامل آهن،انھن اسٽيڪ ھولڊرز ۾ وفاقي ۽ صوبائي حڪومتون شامل ھونديون آهن.عمل درآمد جو طريقو،منصوبا مختل طريقن سان لاڳو ڪيا ويندا آهن،جن ۾ وفاقي ۽ صوبائي حڪومتون،سرڪاري شعبي جا ادارا، ۽ خانگي شعبي جا ڀائيوار شامل ھوندا آهن.

پي ايس ڊي پي جا مقصد ۽ ڪم،غربت گهٽائڻ،پي ايس ڊي پي جو مقصد معاشي ترقي کي فروغ ڏيڻ ۽ زندگي جي معيار کي بهتر بڻائڻ ذريعي غربت کي گهٽائڻ آهي.نمبر ٻيو،معاشي ترقي،اهو انفراسٽرڪچر، انساني ترقي، ۽ پيداواري شعبن ۾ سيڙپڪاري ڪندي معاشي ترقي کي تيز ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿو.نمبر ٽيون،سماجي ترقي، پي ايس ڊي پي سماجي اشارن، جهڙوڪ تعليم، صحت جي سار سنڀال، ۽ صنفي برابري کي بهتر بڻائڻ تي ڌيان ڏئي ٿو.نمبر چوٿون،علائقائي ترقي، ان جو مقصد مختلف علائقن ۾ تفاوتن ۽ عدم مساوات کي حل ڪندي علائقائي ترقي کي هٿي ڏيڻ آهي.

پي ايس ڊي پي کي منهن ڏيڻ وارا چئلينج ڪھڙا آھن،انھن کي ھيٺ بيان ڪجي ٿو.وسيلن جون پابنديون، پي ايس ڊي پي کي وسيلن جي پابندين کي منهن ڏيڻو پوي ٿو،جنهن ۾ محدود بجيٽ مختص ڪرڻ ۽ ٻاهرين فنڊنگ تي انحصار شامل آهي.نمبر ٻيو،ادارتي ڪمزوريون، ادارتي ڪمزوريون، جهڙوڪ نا مناسب منصوبي جو انتظام ۽ عملدرآمد جي صلاحيت، پي ايس ڊي پي جي اثرائتي عمل کي روڪي ٿي.نمبر ٽيون،بدعنواني ۽ ليڪيجز،نظام ۾ بدعنواني ۽  ليڪيجز وسيلن کي گهربل فائدو ڏيندڙن کان پري ڪري سگهن ٿا.نمبر چوٿون،هم آهنگي جو فقدان، وفاقي ۽ صوبائي حڪومتن سميت اسٽيڪ هولڊرز جي وچ ۾ هم آهنگي جو فقدان ھجڻ ڪري ترقي وارن منصوبن،پروگرامن ۽ پلاننگ رڪاوٽون پيش اچن ٿيون،ڪوششن جي نقل ۽ غير موثريت جو سبب بڻجي سگهي ٿو.

نتيجا،عوامي شعبي جي ترقياتي پروگرام (PSDP) پاڪستان ۾ معاشي ترقي کي فروغ ڏيڻ،غربت گهٽائڻ ۽ زندگي جي معيار کي بهتر بڻائڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪري ٿو.جڏهن ته PSDP ملڪ جي ترقي ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو آهي،ان کي ڪيترن ئي چئلينجن کي منهن ڏيڻو پوي ٿو جن کي حل ڪرڻ جي ضرورت آهي ته جيئن ان جي اثرائتي ڪم کي وڌايو وڃي.

هتي صوبائي ۽ وفاقي سطح تي آبپاشي جي ترقي ۾ پي ايس ڊي پي جي ڪردار جو هڪ جائزو پيش ڪجي ٿو.صوبائي سطحتي صوبائي آبپاشي کاتا ان  ڳالهه جا ذميوار ھوندا آھن ته هر صوبي جو پنهنجو آبپاشي کاتو آهي جيڪو  پڻ آبپاشي منصوبن جي منصوبابندي،سروي،ڊيزائننگ ۽ لاڳو ڪري.نمبر ٻيو،صوبائي پي ايس ڊي پي ھوندي آھي جيڪا صوبائي پي ايس ڊي پي مختص آبپاشي منصوبن لاءِ ڪيا ويندا آهن، جيڪي صوبائي آبپاشي کاتن پاران لاڳو ڪيا ويندا آهن.نمبر ٽيون ،منصوبي جي سڃاڻپ،صوبائي حڪومتون مقامي ضرورتن ۽ ترجيحن جي بنياد تي آبپاشي منصوبن جي سڃاڻپ ڪنديون آهن.

جڏھن ته وفاقي سطح تي پاڻي وسيلن جي وفاقي وزارت،قومي پاڻي پاليسي، منصوبابندي ۽ هم آهنگي جي ذميوار ھوندي آهي.وفاقي پي ايس ڊي پي،وفاقي پي ايس ڊي پي مختص قومي سطح جي آبپاشي منصوبن، جهڙوڪ وڏا ڊيم، ڪينال،۽ پاڻي ذخيرو ڪرڻ جي منصوبن لاءِ ڪيا ويندا آهن.جڏھن ته ھڪ بين الصوبائي هم آهنگي به ھوندي آھي. ان سلسلي ۾ وفاقي حڪومت مربوط پاڻي وسيلن جي انتظام کي يقيني بڻائڻ لاءِ صوبن سان هم آهنگي پيدا ڪري ٿي.

سنڌ ۾ سنڌ بئراج منصوبو آهي، هڪ صوبائي پي ايس ڊي پي منصوبو جنهن جو مقصد سنڌ ۾ آبپاشي جي پاڻي جي فراهمي کي بهتر بڻائڻ آهي.جنھن ۾ وڏو ڪم سنڌ جي آبپاشي نظام جي بھتريء لاءِ سنڌ بئراجز ۽ درياھي بندن ۽ لنگھن/رستن ۽ پلين يعني برجز جو اھم مسئلو آهي.جڏھن ته ڪيترائي چئلينجز به آھن جنھن ۾ فنڊنگ جون رڪاوٽون،آبپاشي منصوبن لاءِ ڪافي فنڊنگ نه هجڻ انهن جي مڪمل ٿيڻ ۽ اثرائتي ٿيڻ  کي روڪي ٿو.موسمياتي تبديلي،موسمياتي تبديلي پاڻي جي دستيابي کي متاثر ڪري ٿي، جنهن ڪري موسمياتي لچڪدار آبپاشي نظام کي ترقي ڪرڻ ضروري ٿي وڃي ٿو.

پاڻي جي انفراسٽرڪچر ۾ سيڙپڪاري جي اشد ۽ اھم ضرورت آھي.پاڻي جي انفراسٽرڪچر ۾ سيڙپڪاري آبپاشي جي ڪارڪردگي کي بهتر بڻائي سگهي ٿي ۽ زرعي پيداوار وڌائي سگهي ٿي.پاڻي جي تحفظ، پاڻي جي تحفظ جي طريقن کي فروغ ڏيڻ سان پاڻي جي ضايع ٿيڻ کي گهٽائي سگهجي ٿو ۽ آبپاشي جي پاڻي جي استعمال کي بهتر بڻائي سگهجي ٿو.زرعي جديديت،زرعي طريقن کي جديد بڻائڻ سان فصلن جي پيداوار ۾ بهتري اچي سگهي ٿي، پاڻي جو استعمال گهٽجي سگهي ٿو، ۽ خوراڪ جي حفاظت ۾ اضافو ٿي سگهي ٿو.

ھن وقت ملڪ جو زرعي شعبو،آبپاشي وارو شعبو انتھائي وڏي ڪسمپرسيءَ واري صورتحال مان گذري رھيو آھي.ان جو چٽو ثبوت ھي ھلندڙ موسمياتي تبديلين جا اثر پڻ آھن.ڏٺو وجي ته گذريل ٽي کان چئن سالن اندر جيڪا موسمياتي تبديليءَ سبب ماحولياتي تبديلي آئي آھي تنھن اسانجي ملڪي خصوصي طور سنڌ جي زراعت ۽ آبپاشيءَ واري نظام کي وڏو نقصان پھچايو آھي.ايندڙ خبرون آھي خدشا ۽ خطرا ظاھر ڪن ٿيون ته دنيا م گرم پد وڌڻ سبب گليشيئرز جي پگھرجڻ جا وڏا امڪان آھن.انھن خدشن،خطرن ۽ امڪانن جي بنياد تي چئي سگهجي ٿو ته اسانجو درياھي نظام،درياھي لنگهھ يعني پليون ۽ اھم  ڳالهه ته سکر بئراج جيان بئراجز جو وڏو قومي سطح جي نقصان ٿي سگهي ٿو.ان جو مقابلو ڪرڻ لاءِ جتي صوبائي حڪومت جو فرض ٿئي ٿو اتي مرڪزي حڪومت کي به کپي ته پي ايس ڊي پي جھڙي اداري جي بنياد تي قومي تعمير نو جھڙا پروگرام ھنگامي بنيادن تي سامھون آڻڻ کپن.جنھن ۾ ملڪ جي درياھي نظام جي لنگھن،رستن،پلين سميت درياھه پاڻيءَ جي ڪنٽرول لاءِ بئراجز جي نئين سري ھيٺ تعمير ضروري آھي.انسان گڏوگڏ درياھه جا بند خاص طور تي سنڌو درياھه جي بندن ۾ اھا طاقت يا سگهه ناھي رھي جيڪا ڪنھن زوردار ٻوڏ جو اثر برداشت ڪري سگههن.ان ڪري ضرورت ان  ڳالهه جي آھي ته سکر بئراج جي نئين سري سان ھڪ سروي ڪرائي عالمي ادارن کان فزيبلٽيز تيار ڪرائي ڪم ڪرڻ ضروري ٿي پيو آھي.چاھي ان لاءِ ورلڊ بئنڪ،ايشين ڊولپمينٽ توڙي ٻين مالياتي ادارن کان سھڪار وٺڻ جي ضرورت پوڻ تي سھڪار وٺڻ ۾ ڪو حرج ناھي.سکر بئراج جتي پنھنجو وقت پورو ڪري چڪي آھي اتي ان جي مرمت بحالي به اھميت جي گهرجائو آھي.پر ان سان گڏوگڏ نئين بئراج جو سروي اڄ شروع ڪيو ويندو ته ان جي عملي شڪل،ڪم جي شروعات ۽ تعمير گھٽ ۾ گھٽ 20 کان 25 سال وٺي سگههي ٿي.جيڪڏھن ڪم جي رفتار ۾ ڪا رڪاوٽ نه ٿي ته بھتر اھو ٿيندو ته ساڳي ڪمپني جنھن سکر بئراج تعمير ڪيو ھو سان رابطي ۾ اچي ان جي نگرانيءَ ۾ اھو ڪم ڏنو وجي.پي ايس ڊي پي ۽ ان جي اسٽيڪ ھولڊرز کي کپي ته ھن قومي مقصد ۾ ترت بنيادن جي اھم ۽ ھنگامي اجلاس سڏائي ڪم ڪن.چاھي ان لاءِ قومي اسيمبلي ۽ سنڌ اسيمبلي م اھو بحث به ٿئي.ڇو ته ھي ڪنھن قومي ملڪيت کان گھٽ ڪم ناھي.زراعت بچائڻ ۽ انساني آبادي کي مٺو پاڻي ڏيڻ ۽ اڪواڪلچر جي بچاءَ لاءِ ھي ڪم ڪرڻ ضروري آھي.

 

You might also like
Leave A Reply

Your email address will not be published.