سنڌ، دنيا جي گولي جي سڀ کان پراڻي تهذيب ۽ ثقافتن جي ڌرتي آهي. سنڌي قوم پنهنجي قديم تاريخ، تمدن، ۽ وحدت جي سڃاڻپ رکي ٿي. ڪنهن به وقت سنڌ جي وحدت تي وار ڪرڻ جون ڪوششون نه رڳو سنڌي قوم لاءِ جذباتي ۽ سماجي مسئلو پيدا ڪن ٿيون، پر ان سان گڏوگڏ ملڪي سلامتي لاءِ به وڏي پئماني تي سوال اٿارڻ لڳن ٿيون. سنڌ جي وحدت کي ٽوڙڻ جي هر قسم جي سازش نه صرف سنڌ کي، پر پوري ملڪ کي سنگين خطرن ۾ وجهي سگهي ٿي. فوجي اسٽبلشمينٽ ۽ ڪراچي جي لساني لڏي طرفان سنڌ کي ورهائڻ جون سازشون وقت بوقت سامهون اينديون رهيون آهن، جيڪي نئين سياسي ۽ سماجي تناظر ۾ ٻيهر سر اٿارين ٿيون.
ڪراچي، پاڪستان جو سڀ کان وڏو شهر ۽ سنڌ جي راڄڌاني آهي. هن شهر جو نه رڳو اقتصادي پر سماجي ۽ سياسي اهميت به بي حد آهي. ڪراچي ۾ لساني بنيادن تي ويڙهه ۽ ورهائڻ جا واقعا تاريخ ۾ وقت بوقت سامهون ايندا رهيا آهن. ايم ڪيو ايم جي وجود ۾ اچڻ کان وٺي ڪراچي لساني ويڙهه جو مرڪز رهيو آهي، جتي سنڌي ۽ اردو ڳالهائيندڙ آباديءَ ۾ ڇڪتاڻ جو ماحول وڌڻ لڳو. هن ڇڪتاڻ کي وقت بوقت سياستدان ۽ فوجي اسٽبلشمينٽ پنهنجن مفادن لاءِ استعمال ڪندا رهيا آهن.
تازو هڪ ٻيو اهم واقعو سامهون آيو، جڏهن ملڪ جي آرمي چيف ڪراچي جو دورو ڪيو ۽ ڪراچي جي واپاري طبقي سان ملاقات ڪئي. ان ملاقات دوران، فوجي قيادت ۽ ڪراچي جي ڪاروباري طبقن وچ ۾ ڪراچي ۽ سنڌ جي مستقبل تي ڳالهيون ٿيون. هن ملاقات جا ڪجهه حصا ميڊيا ۾ به سامهون آيا، جن مان اهو تاثر مليو ته ڪراچي کي سنڌ کان ڌار ڪرڻ جون ڳالهيون هلي رهيون آهن. اهو به چيو پيو وڃي ته ڪراچي کي ”ڏکڻ ان سنڌ، اوڀر سنڌ“ ۽ ٻيا حصا ۾ ورهائڻ جون تجويزون غور هيٺ آهن.
اهڙي قسم جي تجويزن ۽ ڳالهين جو مقصد فقط سنڌ جي وحدت کي ٽوڙڻ ناهي، پر ان سان گڏوگڏ پاڪستان جي وحدت کي به خطرو آهي. پاڪستان جهڙي ملڪ ۾، جتي لسانيت، قوميت، ۽ مذهبي فرقن جي اڳ ۾ ئي گهڻي ڇڪتاڻ آهي، جيڪڏهن ڪنهن هڪ صوبائي وحدت کي ٽوڙڻ جي ڪوشش ڪئي وئي ته اهو پوري ملڪ جي سالميت لاءِ خطرناڪ ثابت ٿي سگهي ٿو.
سنڌ کي ورهائڻ جي سازش، خاص طور تي ڪراچي کي سنڌ کان ڌار ڪرڻ جا نعرا، هڪ خطرناڪ سازش آهي، جيڪا سنڌ جي تاريخي، سماجي، ۽ ثقافتي شناخت کي تباهه ڪري سگهي ٿي. فوجي اسٽبلشمينٽ ۽ ڪراچي جي لساني لڏي جي گڏيل ڪوشش آهي ته ڪراچي کي سنڌ کان ڌار ڪيو وڃي ته جيئن سياسي ۽ اقتصادي فائدا حاصل ڪري سگهجن. هن سازش جي پويان فقط هڪ مقصد آهي: ڪراچي جي اقتصادي ۽ انتظامي ڪنٽرول کي حاصل ڪرڻ ۽ سنڌي قوم کي پنهنجن حقن کان محروم ڪرڻ.جيڪڏهن سنڌ جي وحدت کي ٽوڙڻ جي ڪوشش ڪئي وئي ته ان سان ملڪ جي داخلي سياسي صورتحال وڌيڪ خراب ٿي سگهي ٿي. سنڌي قوم پنهنجي وحدت ۽ سڃاڻپ لاءِ انتهائي جذباتي ۽ پرعزم آهي. اهڙي ڪنهن به ڪوشش جو ردعمل انتهائي سخت ٿيندو ۽ اهو ردعمل صرف سنڌ تائين محدود نه رهندو. بلوچستان، خيبرپختونخوا، ۽ ٻين صوبن ۾ به افراتفري پکڙجڻ جو امڪان آهي، جتي اڳ ۾ ئي صوبائي خودمختياري ۽ مرڪزي حڪومت جي پاليسين تي سوال اٿاريا وڃن ٿا.
ملڪ جي فوجي قيادت ۽ اسٽيبلشمينٽ کي اها ڳالهه سمجهڻ گهرجي ته جيڪڏهن سنڌ کي ورهائڻ جي ڪوشش ڪئي وئي، ته اها ملڪ جي سلامتي ۽ وحدت لاءِ وڏو چئلينج بڻجي سگهي ٿي. اهڙي سازش نه رڳو سنڌي قوم کي پنهنجي حقن کان محروم ڪرڻ جي ڪوشش هوندي، پر ان سان گڏ پوري ملڪ ۾ ڇڪتاڻ ۽ سياسي عدم استحڪام پيدا ٿي سگهي ٿو، جيڪو پاڪستان جهڙي ملڪي نظام لاءِ نقصانڪار ثابت ٿي سگهي ٿو.
انهيءَ صورتحال ۾ ملڪي قيادت ۽ خاص طور تي فوجي اسٽبلشمينٽ کي سنڌ جي وحدت جي اهميت کي سمجهڻ گهرجي. سنڌ جي وحدت تي وار ڪرڻ نه رڳو سنڌي قوم لاءِ هڪ جذباتي مسئلو آهي، پر ان سان پوري ملڪ جي سلامتي ۽ وحدت کي خطرو آهي. اهڙي ڪنهن به ڪوشش کي سختيءَ سان رد ڪرڻ ۽ سنڌ جي وحدت کي برقرار رکڻ ملڪ جي قيادت لاءِ اوليت هجڻ گهرجي.
سنڌ صديون کان سنڌي قوم جو تاريخي وطن رهيو آهي، جنهن جي تهذيبي ۽ ثقافتي ورثي کي دنيا مڃيندي آئي آهي. سنڌ جو وجود پاڪستان کان گهڻو پراڻو آهي، ۽ سنڌي قوم پنهنجي ڌرتي تي هميشه آزاديءَ سان رهي آهي. پاڪستان جي قيام کان اڳ، سنڌ پنهنجي خودمختيار حيثيت ۾ هڪ الڳ صوبو هئي، جتي سنڌي قوم پنهنجي منفرد سڃاڻپ سان گڏ موجود رهي. پاڪستان کي وجود ۾ آڻڻ ۾ به سنڌ جي اهم تاريخي ڪردار کي نظرانداز نٿو ڪري سگهجي، جتي سنڌ جي سياسي اڳواڻن، جهڙوڪ محمد علي جناح، سائين جي ايم سيد ، هارون فيملي ، ۽ ٻين، پاڪستان جي قيام ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. پر، افسوس سان، سنڌ کي ورهائڻ جون سازشون گذريل ڪجهه ڏهاڪن کان جاري آهن. ڪراچي کي سنڌ کان ڌار ڪرڻ، يا نوان انتظامي يونٽ ٺاهڻ جا مطالبا، سنڌي قوم لاءِ نهايت ڏکوئيندڙ آهن. اهڙي ڪنهن به ڪوشش کي سنڌي قوم هميشه رد ڪيو آهي. سنڌي عوام جي جذباتي وابستگي پنهنجي ڌرتي سان ايتري آهي جو سنڌ جي وحدت تي ڪو به وار نه صرف سنڌ جي اندر بيچيني پيدا ڪري سگهي ٿو، پر ان سان گڏوگڏ ملڪ جي وحدت ۽ سلامتي لاءِ به وڏو خطرو ٿي سگهي ٿو.
جيڪڏهن سنڌ کي ورهائڻ جون سازشون بند نه ڪيون ويون، ته ان جا نتيجا انتهائي خطرناڪ ثابت ٿي سگهن ٿا. سنڌ جي ورهاست سان ملڪ جي باقي صوبن ۾ پڻ افراتفري پکڙجڻ جو خطرو آهي. سنڌي قوم پنهنجي وحدت ۽ تاريخي سڃاڻپ لاءِ سدائين جدوجهد ڪندي رهي آهي، ۽ ڪنهن به طاقت کي پنهنجي ڌرتي ۽ قوم جي وحدت کي ٽوڙڻ جي اجازت نه ڏيندي. ان ڪري، پاڪستان جي سلامتي ۽ وحدت کي برقرار رکڻ لاءِ ضروري آهي ته سنڌ کي ورهائڻ جون سموريون سازشون ختم ڪيون وڃن ۽ سنڌ جي وحدت جو احترام ڪيو وڃي.
سنڌ پاڪستان جو اهم ترين صوبو آهي، جيڪو نه رڳو پنهنجي تاريخي ۽ ثقافتي اهميت رکي ٿو، پر ان سان گڏ ملڪ جي اقتصادي ترقي ۾ به وڏو حصو رکي ٿو. جيڪڏهن سنڌ کي ورهائڻ جي ڪوشش ڪئي وئي، ته اهو پوري ملڪ جي قومي وحدت ۽ سلامتي لاءِ هڪ خطرناڪ چئلينج هوندو. ان ڪري، قومي قيادت کي پنهنجي پاليسين ۾ اهڙي قسم جي سازشن کي سختيءَ سان رد ڪرڻ گهرجي ۽ سنڌي قوم سان گڏجي سنڌ جي وحدت ۽ سلامتي کي برقرار رکڻ لاءِ قدم کڻڻ گهرجن.
سنڌ جي وحدت تي وار ڪرڻ جو مطلب آهي ملڪ جي وحدت تي وار ڪرڻ. فوجي اسٽبلشمينٽ ۽ ڪراچي جي لساني لڏي طرفان سنڌ کي ورهائڻ جون سازشون نه رڳو سنڌي قوم جي وجود لاءِ خطرو آهن، پر ان سان گڏوگڏ ملڪ جي سلامتي لاءِ به وڏي چئلينج بڻجي سگهن ٿيون. جيڪڏهن اهڙي ڪنهن به سازش کي عملي شڪل ڏني وئي، ته ان جا نتيجا نه رڳو سنڌ، پر پوري پاڪستان لاءِ ڏکيا ٿي سگهن ٿا. ان ڪري، سنڌ جي وحدت کي برقرار رکڻ، پاڪستان جي سلامتي ۽ استحڪام لاءِ ضروري آهي.
