سِج، جيڪو اسان جي شمسي نظام جو مرڪز آهي، زندگيءَ جي بقا ۽ ترقي لاءِ انتهائي اهم عنصر آهي. بنا سج جي روشني ۽ گرميءَ جي، زمين تي زندگيءَ جو وجود ناممڪن هجي ها. سج جي روشنيءَ جي ذريعي، فوٽو سنتسس جو عمل ٿيندو آهي، جيڪو ٻوٽن کي خوراڪ پيدا ڪرڻ جي قابل بڻائي ٿو. اهو عمل نه رڳو ٻوٽن، پر انهن سڀني جاندارن لاءِ اهم آهي جيڪي ٻوٽن تي ڀاڙين ٿا. ٻوٽن جي ذريعي پيدا ٿيل آڪسيجن جيترو ضروري آهي، اوترو ئي اهم آهي انهن جي ڪاربوهاڊريٽس، جيڪي جيوَن کي انرجي مُهيا ڪن ٿا.
سج جي توانائي، زمين جي ماحول کي معتدل رکڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪري ٿي. اهو گرمي ۽ روشني مُهيا ڪري ٿو، جنهن سان موسمون بڻجن ٿيون ۽ ماحولياتي توازن برقرار رهي ٿو. سج جي توانائي سان پاڻيءَ جو چڪر جاري رهي ٿو، جنهن سان ڪڪرٺهن ٿا ۽ برساتون پون ٿيون، جيڪي زندگيءَ لاءِ ضروري پاڻي آڻين ٿا. برساتون فصلن جي پوکائي ۽ واڌ ويجھه لاءِ ضروري آهن، جيڪي انساني خوراڪ جي بنيادي ضرورت کي پورو ڪن ٿيون.
سج جي ڪشش ثقل جي ڪري زمين ۽ ٻيا گرهه پنهنجي مدار ۾ ڦرندا رهن ٿا، جيڪو شمسي نظام کي مستحڪم رکڻ ۾ مدد ڪري ٿو. زمين جو محور پڻ سج جي ڪشش ثقل جي ذريعي برقرار رهي ٿو، جنهن سان ڏينهن ۽ رات جو چڪر ۽ موسمون ٺهنديون آهن. سج جي روشني ۽ گرميءَ سان ماڻهو پنهنجي روزمره جي زندگيءَ ۾ بجلي پيدا ڪرڻ، فصل پوکڻ ۽ ٻين ڪيترن ئي مقصدن لاءِ فائدو حاصل ڪن ٿا.
ان کان علاوه، سج جي روشنيءَ جي ذريعي انسانن کي پنهنجي صحت جي حفاظت ڪرڻ ۾ مدد ملي ٿي. ويٽامن ڊي، جيڪا سج جي روشنيءَ سان پيدا ٿيندي آهي، هڏين جي مضبوط ٿيڻ ۽ ٻين بيمارين کان بچاءَ لاءِ اهم آهي. سج جي روشني جي غير موجودگي ۾، انسان ۾ ٿڪاوٽ، ڊپريشن ۽ ٻين صحت جي مسئلن جي وڌڻ جو خدشو هوندو آهي.
انهيءَ ڪري، سج نه صرف زمين تي زندگيءَ جي بقا لاءِ، پر اسان جي ماحول، زراعت، صحت ۽ روزمره جي زندگيءَ لاءِ پڻ نهايت اهميت رکي ٿو. بغير سج جي، زندگيءَ جو سلسلو ۽ اسان جي دنيا مڪمل طور تي بدلجي وڃي ها. سج جي اهميت کي سمجهڻ ۽ ان جي قدر ڪرڻ اسان سڀني لاءِ ضروري آهي.
سِج ڇا مان ٺھيل آھي ؟
سج، جيڪو اسان جي شمسي نظام جو مرڪز آهي، هڪ وڏو ۽ روشن جسم آهي جيڪو پلازما مان ٺهيل آهي. پلازما هڪ خاص حالت آهي جنهن ۾ گئسون انتهائي گرم ٿي وڃن ٿيون ۽ انهن جا ايٽم الڳ ٿي وڃن ٿا. سج بنيادي طور تي هائيڊروجن (75 سيڪڙو) ۽ هيليم (24 سيڪڙو) تي ٻڌل آهي، جڏهن ته باقي 1 سيڪڙو ۾ مختلف ڌاتو ۽ عنصر شامل آهن.
سج جي اندروني حصي ۾، هائيڊروجن ايٽم انتهائي گرم ۽ بلند دٻاءُ هيٺ هيليم ۾ تبديل ٿين ٿا. هن عمل کي نيوڪليئر فيوزن چيو ويندو آهي. نيوڪليئر فيوزن دوران، هائيڊروجن جا ايٽم پاڻ ۾ ملن ٿا ۽ هيليم ايٽم ٺاهن ٿا. ان عمل دوران وڏي مقدار ۾ توانائي خارج ٿئي ٿي، جيڪا روشني ۽ گرمي جي صورت ۾ اسان تائين پهچندي آهي.
سج کي ٽن مکيه حصن ۾ ورهائي سگهجي ٿو: اندروني حصو، وچ وارو حصو، ۽ ٻاهرئين حصو. اندروني حصو (Core) جتي نيوڪليئر فيوزن جو عمل ٿئي ٿو. هن حصي جو گرمي پد تقريباً 15 ملين ڊگري سينٽي گريڊ آهي. هي حصو سج جي توانائي جو اصل ذريعو آهي.
وچ وارو حصو (Radiative Zone) جتي توانائي آهستي آهستي ٻاهرين حصي ڏانهن منتقل ٿئي ٿي. هن حصي ۾ توانائي فوٽانز جي صورت ۾ منتقل ٿئي ٿي، ۽ ان کي مڪمل طور تي ٻاهر پهچڻ ۾ هزارين سال لڳن ٿا.
ٻاهريون حصو (Convective Zone) جتي توانائي پلازما جي وهڪري ذريعي ٻاهر منتقل ٿئي ٿي. هن حصي ۾، گرم پلازما مٿي طرف وڌي ٿي، ٿڌو ٿيندو آهي، ۽ پوءِ هيٺ طرف واپس اچي ٿو، جنهن سان توانائي جي منتقلي ٿئي ٿي.
سج جي سطح کي فوٽوسفيئر (Photosphere) چيو وڃي ٿو، جتي روشني ۽ گرمي خارج ٿيندي آهي. ان کان مٿي، ڪروموسفيئر (Chromosphere) ۽ ڪورونا (Corona) آهن، جيڪي سج جي فضا جا ٻاهريان حصا آهن. ڪورونا جي گرمي پد ملين ڊگري سينٽي گريڊ تائين پهچي سگهي ٿو.
سج جي انهن مختلف حصن ۽ عنصرن جي سهڪار سان، سج نه صرف روشني ۽ گرمي پيدا ڪري ٿو، پر اسان جي شمسي نظام کي مستحڪم ۽ زندگيءَ جي بقا لاءِ سازگار بڻائي ٿو. سج جي باري ۾ سمجهڻ اسان کي نه صرف اسان جي شمسي نظام، پر سموري ڪائنات جي باري ۾ پڻ وڌيڪ ڄاڻڻ ۾ مدد ڪري ٿو.
