نصرالله گڏاڻي جي قتل کي هاڻ هڪ سال گذري چڪو آهي. ڪائونسل آف پاڪستان نيوز پيپرز ايڊيٽرز (سي پي اين اي) جي 2024 ۽ 2025 جي پريس فريڊم رپورٽ ۾ نصرالله گڏاڻي جي تصوير ڏسي ذهن ۾ خيال آيو ته ايندڙ سال به اهڙي ئي رپورٽ ايندي، پر ان ۾ نصرالله گڏاڻي جي جاءِ تي ڪنهن ٻي شهيد صحافي جي تصوير شامل هوندي، ڇاڪاڻ ته پاڪستان ۾ صحافين کي قتل ڪرڻ جو سلسلو اڃان رڪيل ناهي.
هن سال سي پي اين اي پنهنجي پريس فريڊم رپورٽ ۾ ست قتل ٿيل صحافين جون تصويرون شايع ڪيون آهن. ايندڙ رپورٽ لاءِ ڪجهه مقتول صحافين جون تصويرون اڳواٽ تيار ڪيون ويون آهن ۽ باقي اهي آهن جن جون تصويرون انهن جي قتل کان پوءِ رپورٽ ۾ شامل ڪيون وينديون. 3 جون تي سي پي اين اي اسلام آباد ۾ پنهنجي رپورٽ جي رونمائي لاءِ هڪ تقريب ڪوٺائي. هن رپورٽ جو ٽائيٽل انتهائي معنى خيز آهي. هڪ ٽي وي اسڪرين تي اخبار جي ڪاغذ مان ٺهيل فاختا ويٺي آهي، جيڪا زنجيرن ۾ جڪڙيل آهي. ٽي وي اسڪرين پڻ زنجيرن سان بند ٿيل آهي، ۽ هيٺ ”سي پي اين اي“ لکيل آهي.
شايد اها ئي وجهه هئي جو هن تقريب ۾ ملڪ جا نامور صحافي ته موجود هئا، پر حڪومت جي طرفان ڪو به وڏو چهرو شرڪت لاءِ نه آيو. ڇاڪاڻ ته حڪومت جو دعويٰ آهي ته پاڪستان ۾ صحافت مڪمل طور آزاد آهي.تقريب ۾ ڪيترن ئي مقررن نشاندهي ڪئي ته اڄڪلهه حڪومت صحافتي ادارن کان تمام خوش نظر اچي ٿي، ڇو ته پاڪستان جي ميڊيا ڀارت خلاف جنگ ۾ دشمن جي پروپيگنڊا جو ڀرپور جواب ڏنو. پر حقيقت اها آهي ته ورلڊ پريس فريڊم انڊيڪس 2025 مطابق، پاڪستان جي پوزيشن گذريل سال جي 152هين نمبر تان گهٽجي 158هين نمبر تي اچي وئي آهي، جڏهن ته ڀارت 159هين نمبر تان مٿي چڙهي 151هين نمبر تي پهچي ويو آهي.
ان مان ظاهر ٿئي ٿو ته ڀارت جي ميڊيا جيتوڻيڪ غير ذميوار ۽ ڪوڙ تي ٻڌل آهي، پوءِ به اتان جي پريس فريڊم ۾ 8 درجا واڌ آئي آهي. انهيءَ لاءِ، پريس فريڊم جي محاذ تي به ڀارت کي شڪست ڏيڻ جي ضرورت آهي.سوال پيدا ٿئي ٿو ته پريس فريڊم جي معاملي ۾ پاڪستان هيٺ ۽ ڀارت مٿي ڪيئن ويو؟
ان جو جواب سي پي اين اي جي پريس فريڊم رپورٽ ۾ موجود آهي، جتي گذريل سال قتل ٿيل صحافين جون تصويرون ڏيکاريون ويون آهن. قتل ٿيل انهن ست صحافين مان ٽي صحافي مقامي پريس ڪلبن جا صدر هئا. صديق مينگل جيڪو خضدار پريس ڪلب جو صدر هو، 3 مئي 2024 تي بم ڌماڪي ۾ شهيد ڪيو ويو. 18 جون 2024 تي موٽر سائيڪل سوارن جي فائرنگ ۾ شهيد ٿيل خليل جبران، لنڊي ڪوتل پريس ڪلب جو صدر هو. جڏهن ته 21 مئي 2024 تي گهوٽڪي ۾ شهيد ڪيل نصرالله گڏاڻي، ميرپور ماٿيلو پريس ڪلب جو صدر هو.
هر دفعي جڏهن ڪنهن صحافي تي حملو ٿئي ٿو، ته پوليس جو رواجي بيان هوندو آهي ته: "هي واقعو ذاتي دشمني جو نتيجو آهي”، يا وري ڪنهن دهشتگرد تنظيم تي الزام مڙهي ڇڏبو آهي.پر نصرالله گڏاڻي جو معاملو بلڪل نرالو هو. جڏهن هن تي گوليون وسايون ويون، تڏهن پوري سنڌ ڄاڻندي هئي ته حملو ڪندڙ ڪير آهن. سندس خاندان، اخبار جا ساٿي ۽ دوست واضح طور تي هڪ مقامي ايم اين اي جي پٽن تي الزام لڳائيندا رهيا، ڇاڪاڻ ته نصرالله گڏاڻي تي ان کان اڳ به حملو ٿي چڪو هو. مئي 2023 ۾ کيس گرفتار به ڪيو ويو هو.
علائقي جا بااثر وڏيرا، پوليس ۽ انتظاميا، سڀئي هن جي خلاف هئا. هو ڪڏهن ميرپور ماٿيلو ۾ ٽائون لائبريري بند ٿيڻ خلاف احتجاج ڪندو هو، ته ڪڏهن مقامي ٻيلن مان ڪاٺيون ڪٽڻ وارن کي وائکو ڪندو. ڪڏهن ايم اين اي جي پٽن کي ملندڙ پوليس پروٽوڪول تي سوال اُٿاريندو.ڪڏهن جيڪڏهن ڪنهن هندو ڇوڪري کي اغوا ڪيو ويندو، ته گڏاڻي جي آڱر هڪ بااثر سياستدان ڏانهن اُٿي ويندي، جنهن تي الزام هو ته هو هندو ڇوڪرين کي اغوا ڪري مذهب مٽائڻ تي مجبور ڪري ٿو. نصرالله گڏاڻي جي جنازي ۾ به اها تڪراري شخصيت موجود هئي، جيڪا لڙڪ ڳاڙي چئي رهي هئي: گڏاڻي مون تي گهڻو ڳالهائيندو هو، پر هو انتهائي بهادر انسان هو.سوشل ميڊيا تي گڏاڻي جو هي جملو خاصي شهرت ماڻي چڪو هو:
”ڀوتار ماءِ فٽ“
حقيقت اها آهي ته حڪومتون مٽجنديون رهن ٿيون، وڏيرا پنهنجون سياسي وفاداريون به بدلائيندا رهن ٿا، پر اهي نصرالله گڏاڻي جهڙن صحافين جي بيباڪي برداشت نٿا ڪري سگهن.اهي ئي وڏيرا، جن جا آقا سياسي اشاريون ڏين ٿا، اهي ارشد شريف جهڙا نرالا صحافي به برداشت نٿا ڪن.
ارشد شريف جي قتل جي سپريم ڪورٽ ۾ جاچ شروع ته ٿي، پر جلد ئي التواءَ جو شڪار ٿي وئي. اسلام آباد هاءِ ڪورٽ ۾ به قتل جي جاچ لاءِ درخواست داخل ڪئي وئي، جيڪا ڪيترن ئي ٻڌڻين کان پوءِ فيصلي لاءِ محفوظ ڪئي وئي، پر اها فيصلو اڄ تائين ظاهر نه ٿيو آهي.
اهو ئي سبب آهي، جو پاڪستان جي پريس فريڊم انڊيڪس ۾ به درجو هيٺ اچي ٿو، ۽ ورلڊ جسٽس پراجيڪٽ 2024 ۾ ملڪ جو نمبر 129 هون آهي، جڏهن ته ڀارت 79هين پوزيشن تي آهي.ڊيموڪريسي انڊيڪس 2024 مطابق، پاڪستان 124هين نمبر تي آهي، جڏهن ته ڀارت 41هين نمبر تي.ڪرپشن انڊيڪس ۾ پاڪستان جو نمبر 135 هون، ڀارت جو 96 هون آهي.
سچ پڇو ته، صحافت جي آزادي اصل ۾ عدليا ۽ پارليامينٽ جي آزاديءَ سان جڙيل آهي. جنهن ملڪ ۾ عدليا انصاف نه ڏي، ۽ پارليامينٽ بنا ڪنهن بحث مباحثي جي پيڪا (PECA) جو ترميمي بل منظور ڪري، اخباري ادارن، ٽي وي چينلن ۽ عام شهرين تي پابنديون لاڳو ڪري، اُتي اوهان ڀارت سان جنگي محاذ تي ته جيت حاصل ڪري سگهو ٿا، پر آزادي صحافت، انصاف ۽ جمهوريت جي محاذ تي شڪست ئي ملندي. سي پي اين اي جي پريس فريڊم رپورٽ ۾ واضح طور تي چيو ويو آهي ته پيڪا (PECA) قانون کي صحافين جي زبان بند ڪرڻ لاءِ هٿيار طور استعمال ڪيو پيو وڃي. رپورٽ ۾ ڄاڻايو ويو آهي ته هن قانون جي آڙ ۾ صحافين خلاف ڪوڙا ڪيس داخل ڪري گرفتاريون ڪيون پيون وڃن.
رپورٽ ۾ روزانه جمون ڪشمير جي سڄي عملي خلاف مظفرآباد ۾ داخل ٿيل ايف آءِ آر، ڪوئيٽه پريس ڪلب جي زبردستي بندش سميت ڪيترن ئي اهڙن واقعن جو تفصيل سان ذڪر ڪيو ويو آهي، جيڪي مستقبل ۾ ورلڊ پريس فريڊم انڊيڪس ۾ پاڪستان جي وڌيڪ پوئتي وڃڻ جو سبب بڻجي سگهن ٿا.
۽ جيڪڏهن اهو سلسلو جاري رهيو ته پاڪستان جي عالمي ساک تي به ناڪاري اثر پوندو.
رپورٽ ۾ انهن ٽي وي اينڪرن جو ذڪر ناهي، جن کي گذريل ڪجهه مهينن دوران مختلف چينلن تان آف ايئر ڪيو ويو. ٿي سگهي ٿو ته ايندڙ رپورٽ ۾ انهن جو به احوال شامل ڪيو وڃي، پر حقيقت اها آهي ته وقت اچي ويو آهي، جو حڪومت ۽ رياستي ادارا گڏجي پاڪستان کي آئين جي مطابق هلائڻ تي ڌيان ڏين ۽ اهڙن غير آئيني قانونن جهڙوڪ پيڪا جو استعمال فوراً بند ڪن.اڄ اوهان پاڪستاني ميڊيا جي ساراهه پيا ڪريو، ته پوءِ ان تي اعتماد به ڪريو.
جيڪڏهن اهو ميڊيا ايترو سٺو آهي، ته پوءِ ان جي هٿن ۾ زنجيرون وجهي نچائڻ بدران، ان کي آزاديءَ سان ڪم ڪرڻ ڏيو.ڇاڪاڻ ته:زنجيرون پائي رقص ته ڪيو وڃي ٿو، پر آزاديءَ جي ساهه بنا اها ڌمال بي معنى ٿيندي آهي.
