جڏھن بھ ڪو وڏو دھشتگردي جو واقعو ٿئي ٿو تھ ان تي بحث شروع ٿي ٿو وڃي.حڪومت ٿرٿلي ۾ اچي ٿي وڃي.ملڪ مان ڏوھارين ۽ دھشتگردن جي پاڙ پٽڻ جو عزم ورجايو وڃي ٿو.ڪي قدم کڄن ٿا ۽ ڪجهه وقت جي ٺاپر بعد وري ساڳيو معاملو اڳيان اچي بيھي ٿو رھي.مسئلي جي پاڙ کي سمجھڻ ۽ ان کي ختم ڪرڻ جي ڪوشش نھ ٿيڻ ڪري اھو سڀ ڪجهه مني صديءَ کان ٿي رھيو آھي.اها حيرت جي ڳالهه آهي ته بلوچستان ۾ ڏهاڪن کان عليحدگي پسند رجحانن کي منهن ڏيڻ ۽ خيبر پختونخواه ۾ لڳ ڀڳ چوٿائي صدي تائين دهشتگردي سان وڙهڻ جي باوجود، ملڪ جا سياسي ۽ فوجي اڳواڻ عوامي حمايت، مقامي مسئلن جي آگاهي ۽ حڪمرانن ۽ عوام ۾ وڌندڙ وڇوٽي کي ختم ڪرڻ جي اهم پهلوئن تي غور نه ڪري سگهيا آهن.
ملڪ جي سياست تي اڻ چونڊيل ڌرين جي غلبي باوجود اھڙي ڪنھن بھ موقعي تي سمورو ٻوجھھ سياسي ڌرين جي کاتي ۾ وڌو ويندو آھي.اڄ پڻ جيڪڏھن آئين ۾ خاص مفادن جي لاءِ ڪيل ڦيرڦار کي ختم ڪري ملڪ جون واڳون مڪمل طور سياسي ڌرين جي ھٿن ۾ ڏنيون وڃن تھ ڪو سبب نھ آھي تھ ملڪ جا مسئلا حل نھ ٿي سگھن.پر مخصوص مفادن جي پورائي جي لاءِ سياسي اٽڪل بازي،اشرافيھ جي تحفظ ۽ غريبن کي نظرانداز ڪرڻ جو تسلسل جاري آھي.جنھن سان عوام ۽ اشرافيھ وچ ۾ پئدا ٿيل وڇوٽي ويتر وڌي رھي آھي.
ملڪ ۾ حقيقي جمهوري عمل جاري نھ رھڻ ئي سمورين خرابين جو بنياد آھي، پر ڪا بھ سياسي ڌر ان بابت سنجيدگي جو مظاھرو ڪرڻ لاءِ تيار نھ آھي.اسٽيبلشمينٽ جي پٺڀرائي سان اقتدار تائين پھچندڙ جماعتن ئي سموري جمھوري سرشتي کي پورائي نھ ٿي سگھڻ جھڙو نقصان ڏنو آھي.جنھن جو نتيجو آھي جو ھن وقت ملڪ ۾ ھاءِ برڊ جمھوريت جو تسلسل جاري آھي، جنھن ۾ عوام مفادن جي بدران اشرافيھ ۽ اسٽيبلشمينٽ جي مفادن کي اتم رکيو ويو آھي.ملڪ جي سياسي وايو منڊل ۾ ”ڊيپ اسٽيٽ“ کانپوءِ ”ھارد اسٽيٽ“ جو اصطلاح سامھون آيو آھي.سوال ھي آھي تھ ڪن خاص حالتن کي ڇڏي ڪري رياست ڪٿي نرم رويو اختيار ڪيو آھي.اھو ضرور آھي تھ ڪن من پسند سياسي ڌرين کي نھ رڳو ھٿي ڏئي مٿي آندو ويو بلڪھ انھن جي سھولتڪاري بھ ڪئي وئي انھن سان بھرحال ھر سطح تي نرم رويو ۽ نرم گوشو اختيار ڪيو ويو آھي.جنھن جو بھ اصل مقصد سگھارين ۽ حقيقي سياسي ڌرين جو رستو روڪڻ ھو.
بلوچستان ۾ جعفر ايڪسپريس جي واقعي کانپوءِ ملڪ ۾ سياسي ۽ عسڪري قيادت جي سامھون آيل ويچارن موجب طاقت جي اثرائتي استعمال کي ملڪ ۾ جاري دهشتگردي ۽ بدامني کي دٻائڻ جو واحد حل سمجهيو پيو وڃي.جيڪڏهن فوجي قيادت بغاوت يا بدامني جي صورتحال ۾ طاقت جي استعمال کي واحد حل طور پيش ڪري ٿي، ته ان کي نظرانداز نٿو ڪري سگهجي. فوج کي طاقت ذريعي مسئلا حل ڪرڻ جي تربيت ڏني وئي آهي. اهو ئي سبب آهي جو ملڪ جو آئين فوجي ادارن کي ملڪ جي چونڊيل سول حڪومت جي نگراني هيٺ رکڻ تي زور ڏئي ٿو. جيتوڻيڪ ڪنهن به بدامني کي سنڀالڻ لاءِ فوج موڪلي ويندي، پر اهو سياسي اڳواڻن تي منحصر آهي ته ڪڏهن ۽ ڪيتري فوجي طاقت جي ضرورت آهي.
سول حڪومت قائم ڪرڻ ۽ ان کي بااختيار بڻائڻ جو مقصد اهو يقيني بڻائڻ آهي ته طاقت جو غير ضروري ۽ بي ترتيب استعمال نه ڪيو وڃي. امن ۽ امان جي ڪنهن به صورتحال ۾، فوجي طاقت خلاف بغاوت ڪندڙ عنصرن تي واضح ڪيو ويندو آهي ته رياست جي طاقت سان مقابلو ڪرڻ ممڪن ناهي، پر ساڳئي وقت، انهن کي سياسي متبادل ۽ ڳالهه ٻولهه ۽ ڳالهين جو رستو ڏيکاريندي حل لاءِ قائل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ويندي آهي.دنيا جي هر هٿياربند تڪرار ۽ ڇڪتاڻ جو حل هن طريقي سان ڳوليو ويندو آهي.ڪو به مسئلو صرف طاقت تي ڀاڙڻ سان حل نه ٿيندو آهي.
عجب اھو آھي تھ انهن فيصلن ۾ سياسي اڳواڻن جو ڪو به اهڙو مشورو شامل نه هو، جنھن مان اھا اميد پئدا ٿئي تھ حڪومت کي به ماڻهن سان ڳنڍڻ ۽ زميني سطح تي مسئلن کي حل ڪرڻ جي ضرورت جو احساس آهي.اهو سچ آهي ته جعفر ايڪسپريس تي حملي کان پوءِ قومي جذبا وڌيا آهن ۽ سڪيورٽي اھلڪارن تي حملن ۾ ٿيندڙ نقصان تي عوام ۾ ڳڻتي آھي.پر سياسي قيادت جو فرض آهي ته اهڙي ماحول ۾ وسيع هم آهنگي پيدا ڪري معاملي کي درست طريقي سان حل ڪيو وڃي حڪومت ۽ ٻي سياسي قيادت قومي سلامتي ڪميٽي جي اجلاس ۾ اهو مقصد حاصل ڪرڻ ۾ ڪامياب نه ٿي سگهي. پي ٽي آءِ ۽ ٻين ڪيترين ئي پارٽين جي بائيڪاٽ جي ڪري هي اھم اجلاس گهٽ اهم ٿي ويو آهي. ان صورتحال جو نوٽيس وٺڻ بدران، حڪومت مخالف ڌر جي غير موجودگي کي پنهنجي ڪاميابي سمجهڻ جي غلطي ڪري رهي آهي. وزيراعظم شهباز شريف ڪوئيٽا جو دورو ڪندي قومي اتحاد جي ضرورت تي زور ڏنو ۽ دهشتگردي خلاف منصوبي ۾ پي ٽي آءِ کي شامل ڪرڻ جو اشارو ڏنو. هن سڀني سياسي پارٽين جو اجلاس سڏائڻ جي ڳالهه به ڪئي، پر اسلام آباد واپس اچڻ تي ۽ اي پي سي سڏائڻ بدران، قومي اسيمبلي جو بند اجلاس سڏائڻ جو فيصلو ڪيو ويو.
جيتوڻيڪ پي ٽي آءِ پڻ ان حوالي سان غير يقيني صورتحال پيدا ڪئي، پر حڪومت اجلاس منعقد ڪرڻ جو فيصلو ڪرڻ کان اڳ پي ٽي آءِ کان علاوه بلوچستان جي ٻين ننڍين پارٽين کي گڏ ڪرڻ جي ڪا به ڪوشش نه ڪئي. جن ۾ پختونخوا ملي عوامي پارٽي ۽ بلوچستان نيشنل عوامي پارٽي (مينگل) شامل آهن. اجلاس کي ڳجهو رکڻ، ان لاءِ سيڪيورٽي جا انتظام ڪرڻ ۽ ميڊيا کي اجلاس کان ٻاهر رکڻ جي ڪوشش ڪئي وئي، پر سياسي اڳواڻن کي قائل ڪرڻ ۽ قومي تڪرار کي حل ڪرڻ لاءِ گڏجي ڪم ڪرڻ جي ٿوري بھ ڪوشش نه ڪئي وئي. جيڪڏهن وزيراعظم سيڪيورٽي ڪميٽي جي بدران آل پارٽيز ڪانفرنس منعقد ڪري ها ۽ عمران خان کي پيرول تي آزاد ڪيو وڃي ها ۽ ان ۾ شرڪت جي دعوت ڏني وڃي ها، ته شايد دهشتگردي تي قومي اتفاق راءِ پيدا ڪرڻ ۾ آساني پئدا ٿئي ھا.
