ڪراچي (پ ر) ورجينيا يونيورسٽيءَ جي پوسٽ ڊاڪٽوريٽ ريسرچ ايسوسيئيٽ ڊاڪٽر پريم ايس مينگهواڙ چيو آهي ته ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته ڪاروبار جو بنيادي مقصد پئسو ڪمائڻ آهي پر ان جو هڪ مقصد سماجي مسئلا حل ڪرڻ وارو به آهي. هن اها ڳالهه اڱاري ڏينهن سنڌ مدرسته الاسلام يونيورسٽي جياورڪ پاران بزنس ايڊمنسٽريشن ڊپارٽمينٽ جي سهڪار سان منعقد ڪيل ليڪچر پروگرام ۾”دي رول آف بزنيس اسڪولس اِن شيپنگ سوسائٽي“ جي موضوع تي ليڪچر ڏيندي ڪئي.
ڊاڪٽر پريم، جيڪو ڊارڊن اسڪول آف بزنس، يو وي اي ۾ پوسٽ ڊاڪٽوريٽ ريسرچ ايسوسيئيٽ آهي، ۽ جنهن جي تحقيق ترقي پذير ملڪن ۾ تنظيمي مقصد ۽ اسٽيڪ هولڊر ٿيوري جي حرڪيات آهي، پنهنجي ليڪچر ۾ چيو ته پيسو ضروري آهي، پر زندگيءَ جو مقصد پئسو ڪمائڻ نه آهي. ماڻهن کي پنهنجي ڪاروبار کي صرف پئسو ڪمائڻ جو ذريعو نه بڻائڻ گهرجي.
واپار جي مثبت پاسن بابت ڳالهائيندي هن چيو ته ڪاروبار جي ڪري دنيا ۾ سراسري طور انسان جي عمر وڌي آهي، ماڻهن کي صاف پاڻي، دوائن ۽ علاج، بجلي ۽ انٽرنيٽ جي سهولت ملي آهي. ان سان گڏ هن ڪاروبار جي منفي پاسن کي به پيش ڪيو ۽ چيو ته ان ڪاروبار جي ڪري ئي اسان وٽ ڪيميڪل انڊسٽري ۾ لڳل باهه ۽ بنگلاديش ۾ رانا پلازه جهڙا حادثا پيش آيا.
ڊاڪٽر پريم جو خيال هو ته ائين ناهي ته جيڪڏهن غريب ماڻهو تعليم حاصل ڪري صنعتڪار بڻجي وڃن ته پوءِ بادشاهن جي بادشاهت ختم ٿي ويندي. هن چيو ته برطانيا ۾ اعليٰ تعليم ۽ سماجي شعور هجڻ باوجود اتان جي بادشاهت برقرار آهي ۽ برطانوي شاهي خاندان جي 28 ارب ڊالر ملڪيت آهي. اهڙي طرح، ڊچ شاهي خاندان جي مليڪت $ 1.3 بلين ڊالر آهي.
هن چيو ته ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته ڪاروبار ۽ ڪارپوريشنون وڌ ۾ وڌ منافعو ڪمائي رهيون آهن پر اهي سماجي مسئلا به حل ڪن ٿيون. جيتوڻيڪ ڪمپنيون پنهنجي ڪاروبار مان منافعو ڪمائي رهيون آهن، پر اهي پنهنجين شين جو معيار به برقرار رکن ٿيون. ان سلسلي ۾ هن حيدرآباد جي بمبئي بيڪري جو مثال ڏيندي چيو ته اها پنهنجين شين جي معيار جي ڪري گهڻي وقت تائين زندهه رهي آهي.
هن بزنس ايڊمنسٽريشن ڊپارٽمينٽ جي شاگردن تي زور ڀريو ته اهي مستقبل ۾ ڪاروبار ڪن پر ان جي سماجي ذميواري جو مثبت پاسو به برقرار رکن.
ان موقعي تي ڊين فيڪلٽي آف سوشل سائنسز ڊاڪٽر زاهد علي چنڙ آجياڻي تقرير ڪئي، جڏهن ته اورڪ جي انچارج ڊائريڪٽر ڊاڪٽر منصور احمد کھڙو ۽ ڊائريڪٽر اسٽوڊنٽس افيئرز محمد نعيم احمد پڻ پنهنجن خيالن جو اظهار ڪيو. پروگرام ۾ استادن ۽ شاگردن جي وڏي انگ شرڪت ڪئي.
