هن وقت سڄي دنيا ۾ 330 ملين ماڻهو هيپاٽائيٽس بي، سي ۾ ورتل آهن، جنهن کي اسين ڪاري ڪامڻ چئون ٿا. وائرل هيپاٽائيٽس هر سال 13 لک ماڻهن کي ماريندو آهي. جگر جي ڪينسر جي سڀني موتن مان 2/3 موت هيپاٽائيٽس بي ۽ سي سبب آهن.
وائرل هيپاٽائيٽس هر سال ايڇ آءِ وي ايڊز ۽ مليريا کان وڌيڪ موت جو سبب بڻجي ٿو. هيپاٽائيٽس هاڻي Covid-19 کان پوءِ دنيا جو سڀ کان خطرناڪ وائرس آهي. هيپاٽائيٽس جا 2 لک کان وڌيڪ نوان ڪيس هر سال ٿين ٿا. هيپاٽائيٽس جگر جي ڪينسر جو مکيه سبب آهي.
اسان 2030 تائين هيپاٽائيٽس کي ختم ڪرڻ جو عالمي هدف حاصل ڪرڻ کان صرف ڇهه سال پري آهيون سوال اهو آهي ته اسان پوئتي وڃي رهيا آهيون. هن وقت سڄي دنيا ۾ 33 ڪروڙ ماڻهو هيپاٽائيٽس بي، سي ۾ ورتل آهن، جنهن کي اسين ڪارو ڪامڻ چوندا آهيون، ڇا توهان انهن مان هڪ نه آهيو؟ ها، 33 ڪروڙ ماڻهو سڄي پاڪستان جي آبادي کان وڌيڪ آهن، ڪاري يرقان جي باري ۾ سڀ کان وڌيڪ بدقسمتي اها آهي ته اٽڪل 30 ڪروڙ ماڻهن کي خبر ناهي ته اهي هيپاٽائيٽس بي سي ۾ ورتل آهن. دنيا ۾ لڳ ڀڳ 30 ڪروڙ ماڻهو هيپاٽائيٽس بي ۾ ورتل آهن ۽ پاڪستان ۾ هيپاٽائيٽس بي ۾ ورتل ماڻهن جو انگ 70 لک جي لڳ ڀڳ آهي ۽ سڄي دنيا ۾ 0 ڪروڙ ماڻهو هيپاٽائيٽس سي ۾ ورتل آهن .
بدقسمتي سان سڄي دنيا هيپاٽائيٽس سي جي ماڻهن جي تعداد جي لحاظ کان پاڪستان سرفهرست آهي ، هيپاٽائيٽس سي شهري علائقن ۾ وڌيڪ عام آهي، جڏهن ته هيپاٽائيٽس بي پاڪستان ۾ گهڻو ڪري پنجاب، سنڌ، بلوچستان جي سرحدي ضلعن ۾ 25 سيڪڙو تائين موجود آهي
ڇا توهان به پنهنجو شمار انهن ماڻهن ۾ ڪريو ٿا جن کي اها خبر ناهي ته اهي هيپاٽائيٽس بي سي ۾ ورتل آهن؟ دنيا ۾ هيپاٽائيٽس بي سي جي 10 مان 9 مريضن کي خبر ئي ناهي ته اهي هن موذي مرض ۾ ورتل آهن. هيپاٽائيٽس بي سي جون ڪي به علامتون نه هونديون آهن، اهو ئي سبب آهي جو اهو مرض جسم ۾ گهڻي وقت تائين موجود رهڻ جي باوجود جسم ۾ لڪيل رهندو آهي، ان ڪري اسان ان کي ڪارو ڪامڻ يا يرقان چوندا آهيون.
هيءَ بيماري يا ته ماءُ کان ٻار ۾ جنم وٺندي آهي، جهڙوڪ هيپاٽائيٽس بي. يا غير محفوظ طور تي استعمال ٿيل انجيڪشن يا اوزارن کان، يا حجم وٽ ريزر استعمال ڪرڻ کان، يا غير محفوظ رت جي منتقلي کان. اهو هڪ عام مشاهدو آهي، اڪثر مريضن کي خبر ناهي ته هي يرقان ڪيئن ٿيو. ان ڪري ڊاڪٽرن جو چوڻ آهي ته جيڪڏهن توهان پنهنجي هيپاٽائيٽس بي سي جي اسڪريننگ ٽيسٽ نه ڪرائي ته توهان اونداهيءَ ۾ رهو ٿا. تنهن ڪري اسان زور ڀريو ٿا ته توهان پنهنجو پاڻ هيپاٽائٽس بي سي جون ٽيسٽ ڪرايو.
هيپاٽائيٽس بي ۽ سي هڪ ڀيرو تشخيص ٿيڻ بعد قابل علاج آهن. هيپاٽائيٽس سي جو 90 کان 100 سيڪڙو ڪامياب علاج آهي، جڏهن ته هيپاٽائيٽس بي جي سٺي ويڪسين ۽ علاج موجود آهي، جڏهن ته هيپاٽائيٽس ڊي جو في الحال ڪوبه علاج موجود ناهي، اميد آهي ته ڪجهه مهينن ۾ هيپاٽائيٽس ڊي جي مرض جو علاج دستياب ٿي ويندو. جڏهن ته هيپاٽائٽس سي جو 95 سيڪڙو ڪامياب علاج دستياب آهي .
هيپاٽائيٽس A ۽ هيپاٽائيٽس E خود محدود بيماريون آهن، تنهن ڪري ان جو ڪو خاص علاج ناهي.
پوءِ ڇو نه اسين سڀ گڏجي هن مرض جو ختم ڪريون، اسان کي هيپاٽائيٽس بي سي ۾ ورتل لکين مريضن کي ڳولڻو آهي، جن کي اها خبر ئي نه آهي ته هو هن مرض ۾ ورتل آهن. هيپاٽائيٽس بي ۽ سي جي اسڪريننگ ڪرڻ جو آسان طريقو آهي. ان طريقي سان اسان سڄي دنيا ۾ ه هر سال 50 لک ماڻهن کي هيپاٽائيٽس بي سبب مرڻ کان بچائي سگهون ٿا. سو اچو ته گڏجي ڪم ڪريون ته هيپاٽائيٽس بي سي ۾ ورتل ماڻهن کي سڃاڻڻ ۽ هيپاٽائيٽس بي سي جي ٽيسٽ ڪرايون.
(ليکڪ: گيسٽرو اينٽرولوجي جو ماهر ۽ اسسٽنٽ پروفيسر لور ٽرانسپلانٽ يونٽ گمبٽ آهي)
