تحريڪ انصاف جي قيادت، جنهن ۾ پارٽي چيئرمين بئريسٽر گوهر علي ۽ سيڪريٽري جنرل اڪرم سلمان راجه به شامل هئا، گذريل رات ٿيل هڪ پريس ڪانفرنس ۾ پاڪ فوج جي شعبه تعلقات عامه (آءِ ايس پي آر) جي سربراهه ليفٽيننٽ جنرل احمد شريف جي الزامن کي رد ڪيو. بهرحال، هنن چيو ته هو الزامن جو سڌو سنئون جواب نه ڏيندا، پر رڪارڊ کي درست رکڻ لاءِ ڪجهه ڳالهين جي وضاحت ڪرڻ ضروري سمجهن ٿا. رڪارڊ جي درستي لاءِ ڪيل ڳالهين ۾ چونڊن ۾ ڌانڌلي ذريعي پارٽي کي اقتدار کان محروم ڪرڻ جي ڪوشش ۽ ان جي اڳواڻن خلاف قانوني ڪاررواين جو ذڪر ڪيو ويو. سلمان اڪرم راجه سياسي معاملن ۾ فوجي مداخلت جي تاريخ بيان ڪندي چيو ته عمران خان قومي سلامتي لاءِ خطرو ناهي، بلڪه هن قوم کي متحد رکيو آهي. هن چيو ته پاڪستان جي عوام کي الڳ نه ڪيو وڃي، ڇو ته هو عمران خان ۽ پي ٽي آءِ سان گڏ بيٺل آهن.
بئريسٽر گوهر علي به ساڳي ڳالهه ورجائي ۽ دعويٰ ڪئي ته تحريڪ انصاف ملڪ جي سڀ کان وڏي سياسي پارٽي آهي ۽ ان جو اڳواڻ عمران خان آهي، جنهن کي قوم جي 70 سيڪڙو ماڻهن جي حمايت حاصل آهي. هن اهو به چيو ته جمهوريت لاءِ اهو افسوسناڪ ڳالهه آهي جو هڪ سينئر آفيسر ڪنهن وڏي سياسي پارٽي، ان جي قيادت ۽ خيبر پختونخوا جي وزيراعليٰ بابت اهڙي ٻولي استعمال ڪري. هن چيو ته ضد ۽ انا کي هڪ پاسي رکڻو پوندو، هڪ ٻئي لاءِ جاءِ ڇڏڻي پوندي ۽ مثبت سمت ۾ اڳتي وڌڻو پوندو. اڃا به لهجو نرم ڪرڻ ۽ حالتون بهتر بڻائڻ لاءِ قدم کڻڻ جو وقت باقي آهي. پارٽي چيئرمين چيو ته هو ڪا ٽڪراءُ واري پريس ڪانفرنس نه ڪندا ۽ نه ئي سرن جي جواب ۾ پٿر اڇلائيندا، پر عوام کي ڪجهه حقيقتون ٻڌائڻ ضروري آهن، ڇاڪاڻته الزام مٿن لڳايا ويا آهن. پر مصالحت جي اپيلن باوجود، پريس ڪانفرنس ۾ موجود قومي اسيمبلي جي اڳوڻي اسپيڪر اسد قيصر جو لهجو سخت ۽ تيز هو. هن سوال ڪيو ته ڇا 18 يا 19 گريڊ جو ملازم اهڙيون ڳالهيون ڪرڻ جو حقدار آهي؟ هن ليفٽيننٽ جنرل احمد شريف کان عمران خان بابت ڏنل بيان واپس وٺڻ جو مطالبو ڪيو ۽ چيو ته انهن ڳالهين سبب خيبر پختونخوا جي عوام ۾ سخت غصو آهي. سڄو صوبو ۽ ان جا ماڻهو انهن لفظن کي پنهنجي توهين سمجهن ٿا.
هيءَ پريس ڪانفرنس، جيڪا سخت لهجي ۽ الزامن سان ڀريل هئي، ان جو ڪو وڏو اثر ته نه پوندو، پر اهو ضرور واضح ٿي ويو ته تحريڪ انصاف جا اهم اڳواڻ قومي سياست ۾ پنهنجي موجودگي جو احساس ڏيارڻ چاهين ٿا ۽ اهو به ڏيکارڻ چاهين ٿا ته هو اڃا به ڳالهين ۽ مصالحت لاءِ تيار آهن. پر ساڳئي وقت، “اسان الزام جو جواب نه ڏينداسين” چوڻ سان هو اهڙي بنياد رکڻ ۾ ناڪام رهيا آهن، جنهن سان سياسي ڳالهه ٻولهه شروع ٿي سگهي يا تحريڪ انصاف لاءِ حالتون تبديل ٿي سگهن. هن معاملي تي قومي اتفاق راءِ موجود آهي ته آءِ ايس پي آر جي سربراهه کي ڪنهن سياسي پارٽي ۽ ان جي اڳواڻ بابت پريس ڪانفرنس ڪرڻ نه گهرجي ها. حڪومت طرف مائل مزاج رکڻ وارو صحافي ۽ ڪالم نگار مجيب الرحمان شامي به چيو ته سياسي معاملن تي فوجي ترجمان جي پريس ڪانفرنس بدقسمتي آهي. بهتر اهو هو ته وزير دفاع يا ڪو ٻيو حڪومتي ماڻهو اها پريس ڪانفرنس ڪري ها، ڇو ته اهي سياسي معاملا آهن ۽ انهن تي سياستدانن کي ئي ڳالهائڻ گهرجي. بهرحال، تجزيه نگار اهو به مڃن ٿا ته فوج فيلڊ مارشل عاصم منير خلاف ذاتي حملن بابت هڪ نئين “ريڊ لائن” ڪڍي آهي. هو هاڻي چيف آف ڊفينس فورسز آهن ۽ صاف ڪري ڇڏيو ويو آهي ته انهن تي ذاتي حملا، هٿياربند فوجن تي حملو سمجهيا ويندا ۽ انهن جو جواب ڏنو ويندو.
آءِ ايس پي آر جي ڊي جي جي پريس ڪانفرنس سخت بيانين سان ڀريل هئي ۽ ان ۾ ڪيترين ئي هنڌن تي سخت لفظ استعمال ڪيا ويا. ان کي غير ضروري قرار ڏيندي چيو پيو وڃي ته فوج کي سڌي طرح جواب ڏيڻ کان پاسو ڪرڻ گهرجي ها يا گهٽ ۾ گهٽ لهجو وڌيڪ متوازن ۽ معتدل رکڻو هو. جيتوڻيڪ تحريڪ انصاف پنهنجي پريس ڪانفرنس ۾ مصالحت جون ڳالهيون ڪيون ۽ چيو ته هو نه ڀڙڪاءُ چاهين ٿا ۽ نه ئي اينٽ جي جواب ۾ پٿر ڏيڻ چاهين ٿا، پر اسد قيصر جون ڳالهيون فوج ڏانهن پٿر اڇلائڻ جي برابر هيون. ان سان گڏ سلمان اڪرم راجه چيو ته اهو الزام مضحکہ خيز آهي ته ملڪ جو سڀ کان مقبول اڳواڻ قومي سلامتي لاءِ خطرو آهي. عمران خان سيڪيورٽي رسڪ ناهي. پر اهو بيان ليفٽيننٽ جنرل احمد شريف جي اصل بيان سان مڪمل طور نٿو ملي، ڇاڪاڻته هن چيو هو ته “هاڻي ان جو بيانيو پاڪستان جي قومي سلامتي لاءِ خطرو بڻجي چڪو آهي”. اهو ڪنهن شخص کي سڌي طرح سيڪيورٽي رسڪ قرار ڏيڻ کان مختلف ڳالهه آهي. ان ڪري فوج اهو موقف اختيار ڪري سگهي ٿي ته ان کي ڪنهن ليڊر يا بيانبازي سان مسئلو ناهي، پر مشڪل وقت ۾ فوج سان همدردي ڪرڻ بدران جيڪڏهن ان جي قيادت تي حملا ڪيا ويندا ته انهن کي رد ڪرڻ فوج جو حق آهي.
تحريڪ انصاف جي اڳواڻن موجوده حالتن ۾ ”وڏي قومي ڳالهه ٻولهه“ جي ضرورت تي زور ڏنو، پر عملي طور تي ڪا اهڙي شروعات نه ڪئي، جنهن سان اها ڳالهه ٻولهه شروع ٿي سگهي. شروعات اُنهن مضبوط الزامن جو جواب ڏيڻ سان ٿي سگهي ٿي، جيڪي آءِ ايس پي آر جي ڊي جي لڳايا هئا. انهن ۾ سڀ کان اڳ عمران خان جو ايڪس (ٽوئيٽر) تي ڏنل پيغام هو، جنهن ۾ هن عاصم منير کي ذهني مريض چيو ۽ چيو ته “سندس اخلاقي پستي سبب پاڪستان ۾ آئين ۽ قانون مڪمل طور تي ختم ٿي چڪا آهن”. ان جي جواب ۾ ليفٽيننٽ جنرل احمد شريف به عمران خان لاءِ اناپرست ۽ ذهني مريض جا لفظ استعمال ڪيا. هاڻي پي ٽي آءِ فوج جي ترجمان کان ته بيان واپس وٺڻ جو مطالبو ڪري رهي آهي، پر پنهنجي ليڊر ۽ سوشل ميڊيا اڪائونٽن تان هلندڙ فوج مخالف مهم تي معافي وٺڻ لاءِ تيار ناهي. ان ڪري خوبصورت لفظن باوجود، پارٽي جي سياسي پوزيشن ۾ ڪا وڏي تبديلي ناهي آئي ۽ اهو ئي رويو تصادم جو سبب بڻجي رهيو آهي.
آءِ ايس پي آر جي پريس ڪانفرنس کان پوءِ ڪيترائي وزير ميدان ۾ لٿا ۽ الزامن کي ورجايو. عمران خان سان جيل ۾ ملاقاتن تي مڪمل پابندي جو اعلان ڪيو ويو، اهو چوندي ته انهن ملاقاتن ۾ سياسي ڳالهيون ۽ پيغام رساني جيل قانونن جي خلاف آهن. پر اهي اهو ٻڌائڻ ۾ ناڪام رهيا ته اڍائي سال اڳ جڏهن عمران خان کي گرفتار ڪيو ويو هو، تڏهن اهي قانون لاڳو ڇو نه ڪيا ويا؟ ان جو هڪ جواب اهو آهي ته ان سهولت کي عمران خان ۽ سندس ملاقات ڪندڙن ناجائز استعمال ڪيو. جڏهن فوج خلاف سڌا حملا وڌيا، ته هاڻي فوج ۽ حڪومت ٻنهي ئي عمران خان جي مڪمل خاموشي چاهين ٿا. اهو طريقو غلط ٿي سگهي ٿو، پر تحريڪ انصاف وٽ ايتري طاقت ناهي جو فوج ۽ حڪومت جهڙن طاقتور ادارن سان مقابلو ڪري سگهي. ان ڪري ان وٽ لهجو نرم ڪرڻ ۽ حقيقي مصالحت اختيار ڪرڻ کانسواءِ ٻيو ڪو رستو ناهي. رڳو اهو چوڻ ڪافي ناهي ته ماضي ۾ فوج جو سياسي ڪردار ڇا رهيو آهي، ڇو ته پوءِ اهو سوال به پيدا ٿيندو ته جڏهن فوجي ادارن جي مدد سان اقتدار حاصل ڪيو ويو، تڏهن اهي ڳالهيون ڇو نظر نه آيون؟ عمران خان ۽ تحريڪ انصاف پاڻ به انهيءَ رستي مان گذري سياست ۾ اڳيان آيا آهن. هاڻي مقبوليت جي آڙ ۾ پنهنجون غلطيون لڪائي ٻين جون ڪمزورين ڳڻائڻ سان ڪو فائدو نه ٿيندو. هن حمام ۾ سڀ اڳواڻ اگهاڙا آهن. جيڪڏهن واقعي جمهوريت ۽ فوج جي بيرڪن ۾ واپسي چاهين ٿا ته سڀ کان پهرين هڪ ٻئي جي عزت ڪرڻ سکڻ گهرجي. تحريڪ انصاف کي فوج سان ڳالهين بدران ٻين سياسي اڳواڻن سان گڏ ويهي ملڪ جي مجموعي سياسي صورتحال تي گفتگو شروع ڪرڻ گهرجي.
حڪومت کي به خوش نه ٿيڻ گهرجي ته فوج ۽ تحريڪ انصاف جي ويڙهه ۾ انهن جو مستقبل روشن ٿي ويندو. فوج جي سهاري سياست ڪرڻ هر صورت ۾ جمهوريت لاءِ نقصانڪار آهي. مسلم ليگ (ن) ۽ پيپلز پارٽي جيڪڏهن سنجيدگي سان اهو جائزو وٺن ته آخر ڇو تحريڪ انصاف اڃا به مقبول آهي ۽ ڇو عوام جي وڏي اڪثريت عمران خان کي صحيح سمجهي ٿي، ته شايد هو پنهنجي لاءِ نوان سياسي موقعا پيدا ڪري سگهن. عمران خان جي مقبوليت جو وڏو سبب اهو آهي ته ملڪ جي معاشي حالت ۾ ڪا به وڏِي بهتري نه آئي آهي. جنهن پرڏيهي سيڙپڪاري جا واعدا ڪيا ويا، اهي نظر نٿا اچن. ان جي ابتڙ، ڪوڙن دعوائن سان پاڪستان کي ترقي ڪندو ڏيکارڻ جي ڪوشش ڪئي پئي وڃي. سياسي مخالفن تي ۽ ميڊيا تي سخت پابندين سبب گهُٽ وڌي وئي آهي ۽ حڪومت تي عوام جو اعتماد گهٽجي ويو آهي. اهي حالتون فوج جي پويان لڪي ٺيڪ ناهن ٿي سگهنديون. آخرڪار اها ذميواري انهن اڳواڻن کي قبولي پوندي، جيڪي ڪجهه سالن کان پوءِ وري عوام کان ووٽ وٺڻ چاهين ٿا.
