پاڪستان پيپلز پارٽي اڄ پنجاب حڪومت جي اڳواڻن جي بيانن خلاف سينيٽ ۽ قومي اسيمبلي جو بائيڪاٽ ڪيو۔ پيپلز پارٽي جي اڳواڻن جو چوڻ هو ته جيستائين پنجاب حڪومت معافي نٿي وٺي، هو پارليامينٽ جي ڪارروائيءَ ۾ شرڪت نه ڪندا۔ پارٽي جي عهديدارن جو اهو به الزام آهي ته وفاق ۾ اتحادي هجڻ باوجود کين مناسب احترام نه ٿو ڏنو وڃي، ۽ هي طرزِ عمل هاڻي وڌيڪ برداشت نه ٿيندو۔ ملڪ جي پارلياماني نظام کي ڏسجي ته ڪنهن به پارٽي پاران اسيمبليءَ جي اجلاس جو بائيڪاٽ يا ته پنهنجي سياسي ڪمزوريءَ جو اظهار هوندو آهي يا وري حڪومت تي دٻاءُ وجهڻ جو هڪ حڪمتِ عمليءَ وارو قدم هوندو آهي۔ ٻي صورت ۾، محض بيان بازي ۽ بائيڪاٽ بدران، سياسي حڪمتِ عمليءَ سان اقليتي حڪومت کي ميدان مان هٽائي سگهجي ٿو، يا اڪثريت کي پنهنجي پاسي آڻي ٻي پارٽي کي حڪومت ٺاهڻ جو موقعو ڏئي سگهجي ٿو۔ البت پيپلز پارٽي اڃا تائين “وفاق بچائڻ” جي نالي تي وفاقي حڪومت جي حمايت ڇڏي ڏيڻ لاءِ تيار نظر نٿي اچي۔ حالانڪه ٻن سياسي پارٽين جي وچ ۾ لفظي جنگ مان پيدا ٿيل بحران سان وفاق کي ڪهڙو خطرو ٿي سگهي ٿو؟
قومي اسيمبليءَ ۾ اڄ پيپلز پارٽي جي اڳواڻ ۽ اڳوڻي وزيراعظم راجا پرويز اشرف سوالن جي وقفي دوران ڳالهائڻ تي اصرار ڪيو ته جيئن احتجاج رڪارڊ ڪرائي سگهجي۔ هن چيو ته، ”اسان وفاق کي ڪمزور ڪرڻ يا صوبائيت وڌائڻ نٿا چاهيون۔ اسان وفاق کي ڪمزور ڪرڻ وارا ناهيون، اسان اهي ماڻهو آهيون جن پاڪستان کپيه جو نعرو هنيو۔ اسان صوبن ۽ ملڪ کي مضبوط ڪرڻ چاهيون ٿا، ۽ اوهان جي ڄاڻ ۾ سڀ معاملا آهن۔ ڪشمير جو معاملو ٿيو ته مان به وفد جو حصو هئس، پر جيڪي غيرذميوار بيان اچي رهيا آهن، انهن سان رڳو پيپلز پارٽي جا ڪارڪن نه پر پورو ملڪ پريشان آهي۔ اسان خلاف جيڪا زبان استعمال ڪئي وئي، مان اها ورجائي به نٿو سگهان، ان کي اسان جي ڪمزوري نه سمجهيو وڃي۔“
حقيقت اها آهي ته اشتعال انگيز بيان ٻنهي طرفان ڏنا ويا آهن۔ هڪ پاسي پنجاب جي وڏي وزير مريم نواز ۽ صوبائي وزير اطلاعات عظميٰ بخاري جا تيز ۽ سخت بيان آهن، ته ٻي پاسي بلاول ڀٽو زرداري ۽ سنڌ جي سينيئر وزير شرجيل ميمڻ به پنجاب حڪومت بابت سخت ڳالهيون ڪندا رهيا آهن۔
قومي اسيمبلي جي اڄ واري اجلاس ۾ پاڪستان تحريڪ انصاف جي اڳواڻ ۽ اڳوڻي اسپيڪر اسد قيصر پيپلز پارٽي سان همدردي جو اظهار ڪندي چيو ته، جيڪڏهن پيپلز پارٽي موجوده وفاقي حڪومت کان ناخوش آهي ته اها عدمِ اعتماد جي تحريڪ آڻي، تحريڪ انصاف ان جو ساٿ ڏيندي۔ هيءَ ڳالهه اڄ جي اجلاس جي سڀ کان وڌيڪ جهموري تجويز هئي ته جيڪا حڪومت اڪثريت جي اعتماد تان محروم ٿي وڃي، ان خلاف محض تقريرن ۽ الزام تراشن بدران پارلياماني طريقي سان عدمِ اعتماد آندو وڃي۔ قومي اسيمبلي جي سڀ کان وڏي پارٽي تحريڪ انصاف، جيڪڏهن پيپلز پارٽي جي اصولي اختلاف سان متفق آهي ۽ شهباز شريف خلاف عدمِ اعتماد جي تجويز ڏئي ٿي، ته اهو عملاً پيپلز پارٽي کي وزارتِ عظميٰ جي پيشڪش ڪرڻ برابر آهي۔ صدر آصف علي زرداري ۽ پيپلز پارٽي ڪيترن ئي سالن کان بلاول ڀٽو زرداري کي وزيراعظم بڻائڻ جي خواهش رکن ٿا، پر اسٽيبلشمينٽ سان مناسب “ڊيل” نه ٿيڻ سبب اها خواهش اڃا تائين پوري نه ٿي سگهي آهي۔
گذريل سال جي چونڊن کانپوءِ به بلاول ڀٽو زرداري تحريڪ انصاف سان سياسي ويجهڙائي ۽ تعاون جي خواهش ظاهر ڪئي هئي، پر اسٽيبلشمينٽ جي مخالفت سبب پيپلز پارٽي شهباز شريف کي اعتماد جو ووٽ ڏيڻ تي مجبور ٿي ۽ بدلي ۾ صدارت سميت ڪيترائي آئيني عهدن جا حصا حاصل ڪيا۔ البت حڪومت جو حصو نه بڻجي اهو تاثر ڏيڻ جي ڪوشش ڪئي وئي ته هو حڪومت جي ڪنهن “گناهه” ۾ شريڪ نه آهن۔ پنجاب حڪومت سان بيان بازيءَ جي نتيجي ۾ پيدا ٿيل موجوده تڪرار پيپلز پارٽي لاءِ هڪ ڀيرو ٻيهر اهو موقعو پيدا ڪري رهيو آهي ته هو بلاول ڀٽو کي وزيراعظم بڻائڻ لاءِ تحريڪ انصاف سان سياسي سمجهوتو ڪري۔ پر حقيقت اها آهي ته پيپلز پارٽي ڪڏهن به موجوده حڪومت جي حمايت ڇڏي تحريڪ انصاف سان ڪو معاهدو نٿي ڪري۔
جيڪڏهن ملڪ جي موجوده سياسي حالتن کي ڏٺو وڃي ته بحران ختم ڪرڻ ۽ حڪومتي “ناقابلِ تسخير” هجڻ جي خيال کي ٽوڙڻ لاءِ اهڙو قدم سياسي طور انتهائي ڪارگر ٿي سگهي ٿو۔ ان سان هڪ پاسي تحريڪ انصاف جي سياسي مايوسيءَ کي ختم ڪري سگهجي ٿو ۽ ٻئي پاسي اهو تاثر به زائل ٿي سگهي ٿو ته ملڪ ۾ سياسي فيصلا صرف “جي ايڇ ڪيو” جي مرضيءَ سان ٿين ٿا۔ اهڙي سياسي قدم سان حقيقي جمهوريت لاءِ پيدا ٿيل انتشار کي به گهٽائي سگهجي ٿو۔ پر اهڙي فيصلي لاءِ جنهن حوصلي، ڏور انديشي ۽ سياسي حڪمت عملي جي ضرورت آهي، اها شايد پيپلز پارٽي ۽ تحريڪ انصاف ٻنهي وٽ نه آهي۔
سينيٽ ۽ قومي اسيمبلي ۾ تقريرن دوران پيپلز پارٽي جي اڳواڻن “وفاق بچائڻ” لاءِ پنهنجي ڪردار تي زور ڏنو۔ سينيٽر شيري رحمان سينيٽ ۾ دعويٰ ڪيو ته “پنجاب ڪارڊ” کي هڻي وفاق کي ڪمزور ڪرڻ جي ڪوشش ٿي رهي آهي۔ جيتوڻيڪ هن دعويٰ جو ڪو واضح ثبوت موجود ناهي، پر اسد قيصر پاران پيپلز پارٽي کي عدمِ اعتماد ۾ ساٿ ڏيڻ جي پيشڪش، حقيقت ۾ وفاق کي مضبوط ڪرڻ جو هڪ حقيقي موقعو فراهم ڪري ٿي۔
گذريل چونڊن کانپوءِ تحريڪ انصاف جو بنيادي الزام رهيو آهي ته چونڊن ۾ ڌانڌلي ٿي ۽ ان جي اڪثريت کي اقليت ۾ بدلائي، شهباز شريف جي حڪومت ٺهرائي وئي۔ تحريڪ انصاف ان جو الزام فوج تي مڙهي ٿي ۽ دعويٰ ڪري ٿي ته هو سياست مان اسٽيبلشمينٽ جي مداخلت ختم ڪرڻ جي جدوجهد ڪري رهي آهي۔ ساڳئي وقت تحريڪ انصاف جا اڳواڻ مسلم ليگ (ن) ۽ پيپلز پارٽي کي “چور ۽ لٽيرا” قرار ڏئي سياسي ڳالهين کان انڪار ڪندا رهيا آهن۔ پر جيڪڏهن عدمِ اعتماد جي سوال تي تحريڪ انصاف موجوده حڪومت جي ڪنهن اتحادي پارٽي سان تعاون تي تيار آهي، ته اهو دراصل وفاق کي مضبوط ڪرڻ ۽ جهموري عمل کي اڳتي وڌائڻ جي نشاني هوندي۔ پر سوال اهو آهي ته ڇا آصف علي زرداري جي قيادت هيٺ هلندڙ پيپلز پارٽي اهڙو بهادر ۽ تاريخي قدم کڻڻ جي سگهه رکي ٿي؟ ممڪن آهي ته اسد قيصر عدمِ اعتماد بابت بيان پنهنجي پارٽي جي اڳواڻن سان صلاح مشوري کانسواءِ ڏنو هجي، پر جيئن ته اها ڳالهه قومي اسيمبلي جي فلور تي ڪئي وئي آهي، ان مان پوئتي هٽڻ تحريڪ انصاف لاءِ آسان نه هوندو۔ جيڪڏهن پيپلز پارٽي جي رضا منديءَ کان پوءِ عمران خان يا تحريڪ انصاف عدمِ اعتماد جي حمايت کان هٿ کڻي وڃن، ته ان جو سڀ کان وڏو نقصان تحريڪ انصاف کي ٿيندو۔
پيپلز پارٽي سميت موجوده حڪومتي اتحاد جي پارٽيون اڳ ئي تحريڪ انصاف کي سياسي طور ڪمزور ڪرڻ جون ڪوششون ڪندي رهيون آهن، پر هاڻي پيپلز پارٽي کي سڌي طرح تعاون جو موقعو ملي رهيو آهي۔ جيڪڏهن پيپلز پارٽي ۽ تحريڪ انصاف گڏ ٿين ٿا ته اهو نه رڳو وفاق کي مضبوط ڪندو پر سياسي ڇڪتاڻ کي به گهٽائيندو، ۽ جيڪا وڏي پارٽي گهڻي عرصي کان مرڪزي سياسي ڌار مان ٻاهر رکيل آهي، اها ٻيهر قومي فيصلا ساز عمل ۾ شريڪ ٿي سگهندي۔
اهڙي قدم سان ملڪ ۾ آئين ۽ جمهوريت جي فتح ٿيندي۔ هن وقت قومي اسيمبليءَ ۾ اڪثريت رکندڙ پارٽين وٽ وفاق کي مضبوط ڪرڻ ۽ اسٽيبلشمينٽ جي سياست کي ڪمزور ڪرڻ جو هڪ نادر موقعو آهي۔ پارليامينٽ ۾ ٿيندڙ تقريرن مان واضح آهي ته اتحادي جماعتن ۾ سياسي ناراضي پنهنجي انتها تي آهي، تنهن ڪري متبادل سياسي حل ڳولڻ پيپلز پارٽي جو حق به آهي۔ پر سوال اهو آهي ته ڇا بلاول ۽ آصف زرداري اهڙو فيصلو ڪرڻ جي جرئت ڪندا؟ ٻي صورت ۾ اهو ئي سمجهيو ويندو ته پيپلز پارٽي محض بيان بازيءَ جي ذريعي سنڌ ۾ پنهنجي ناڪامين تي پردو وجهڻ ۽ صوبائي سطح تي پنهنجي اثر کي ٻيهر وڌائڻ جي ڪوشش ڪري رهي آهي۔
