عمران خان جو سياست ۾ اچڻ،اڳتي ھلي سياسي طور تيزيءَ سان متحرڪ ٿيڻ ۽ اقتدار حاصل ڪرڻ پويان اندروني توڙي ٻاھرين طاقتن جي مداخلت کي رد نٿو ڪري سگھي.اھڙيء طرح جيئن جنرل پرويز مشرف آيو ۽ ميان نوازشريف اقتدار تان ويو ۽ اڳتي ھلي ھڪ اين آر او ٿيو سو به اندروني ۽ ٻاھرين طاقتن جي مداخلت کان آجو ڪونه ھيو.ايئن جيڪڏھن عمران خان فوري طور ھائوس اريسٽ ٿئي تو ته اھو ڪنھن به اين آر او کان ٻاھر نه ھوندو.پوءِ ان کي آءِ ڪي ۽ سندس ٽيم يا سياسي فالوئرز قبول ڪن ڪا يا نه سو پڻ انھن جو مسئلو آھي.ان سلسلي ۾ ملڪي سياست ۽ عمران کان جي ڊيل کي ھيٺين ريت ڏسي سگھجي ٿو.
پاڪستان جي سياسي منظر نامي ۾ ڊگهي عرصي کان اتحادين،اقتداري جدوجهدن،۽ قومي مصالحتي آرڊيننس (NRO) جي وسيع تصور کي تبديل ڪيو ويو آهي. جنرل پرويز مشرف جي دور ۾ متعارف ڪرايل اصطلاح ”اين آر او“ سياسي سمجههوتي جي علامت طور اڀري آيو آهي، جنهن کي اڪثر ڪري ڪوئڊ پرو ڪوو بندوبست طور ڏٺو ويندو آهي، جتي احتساب پٺتي پيل هوندو آهي.اڄڪلهه اهو بحث مباحثو آهي ته ڇا يا ڪيئن پاڪستان تحريڪ انصاف جو سربراهه عمران خان ”اين آر او“ جي آڙ ۾ حڪومت سان ڳالهيون ڪري سگهي ٿو.
اين آر او تي عمران خان جو موقف،عمران خان تاريخي طور تي اين آر او جو سخت نقاد رهيو آهي،ڪنهن به قسم جي سمجهوتي جي سخت مخالفت ڪئي جنهن سان احتساب کي نقصان پهچي. 2018 ۾ اقتدار ۾ سندس عروج گهڻو ڪري ڪرپشن جي خاتمي ۽ اشرافيه جو احتساب ڪرڻ جي واعدن تي تعمير ڪيو ويو.خان بار بار ماضي جي حڪومتن تي سياسي مخالفن کي اين آر او ڏيڻ جو الزام لڳايو، جنهن جي نتيجي ۾ معافي جو ڪلچر پيدا ٿيو.تنهن هوندي به،وزيراعظم جي حيثيت سان سندس مدو ۽ سندس اقتدار کان پوءِ هٽائڻ سندس سياسي سفر ۾ نيون پيچيدگيون متعارف ڪرايون آهن.
موجوده تناظر ۾ عمران خان کي اهم قانوني ۽ سياسي چئلينجن کي منهن ڏيڻو آهي.نااهليءَ جي ڪيسن کان وٺي طاقت جي مبينا غلط استعمال تائين،اپريل 2022 ۾ سندس معزول ٿيڻ کان پوءِ سندس پوزيشن ڪمزور ٿي وئي آهي.ان دوران، پاڪستان ڊيموڪريٽڪ موومينٽ (PDM) جي اڳواڻي ۾ حڪمران اتحاد، اقتدار تي پنهنجي گرفت مضبوط ڪري ڇڏي آهي، چالبازي جي ٿوري گنجائش ڇڏي آهي.هاڻي سوال اهو آهي ته ڇا عمران خان حڪومت سان اهڙي طرح ڳالهين تي غور ڪري سگهي ٿو،جيڪو اين آر او جهڙو هجي.
قانوني چئلينجز:سندس خلاف ڪيترن ئي ڪيسن جي التوا ۾، حڪومت سان هڪ معاهدو ممڪن طور تي خان کي وڌيڪ قانوني خطري کان بچائي سگهي ٿو. بهرحال، اهو سندس مخالف ڪرپشن جي داستان سان ٽڪراءُ ٿيندو.
سياسي بقا: پي ٽي آءِ جو زوال پذير اثر ۽ محدود وسيلا خان کي سياسي بقا جا رستا ڳولڻ تي مجبور ڪري سگهن ٿا. حڪومت سان ڳالهين ذريعي سندس پارٽي کي سياسي ميدان ۾ لاڳاپو برقرار رکڻ جي اجازت ڏئي سگهي ٿي.
قومي استحڪام:ڪن جو چوڻ آهي ته پاڪستان جي سياسي عدم استحڪام کي صرف ڳالهين ذريعي ئي حل ڪري سگهجي ٿو.جيڪڏهن خان صاحب قومي مفاد کي سياسي نظريي تي اوليت ڏئي ته هو وچولي ميدان تي غور ڪري سگهي ٿو.
اين آر او جهڙي ڊيل جا خطرا جنھن سان سياسي ۽ عوامي طور عمران خان ۽ پي ٽي آءِ کي نقصان ٿي سگھي ٿو.جنھن ۾ اعتبار جو نقصان: عمران خان جي بنيادي حمايت جو بنياد گهڻو ڪري انهن ماڻهن تي مشتمل آهي جيڪي هن کي هڪ غير سمجهوتي اصلاح پسند طور ڏسن ٿا.ڪو به سمجهوتو ھن اعتماد کي ختم ڪري سگھي ٿو.
مخالفن کي بااختيار بڻائڻ:حڪومت سان هڪ معاهدو حڪمران اتحاد جي بيان کي مضبوط ڪري سگهي ٿو،خان کي متضاد ۽ سياسي طور تي فائدي جي طور تي پيش ڪري ٿو.
مستقبل جو احتساب:اين آر او پي ٽي آءِ جي احتساب واري ايجنڊا کي نقصان پهچائيندو،ممڪن طور تي ٻين سياسي شخصيتن کي انصاف کان پاسو ڪرڻ جي اجازت ڏني ويندي.
اين آر او جا متبادل.شفاف گفتگو،گراس روٽ موبلائيزيشن،بين الاقوامي ٽياڪڙي ڪردار وغيرھ جھڙا سلسلا سامھون اچي سگھن تا جيڪي پڻ ھن ريت ٿي سگھن ٿا.
شفاف گفتگو:عمران خان ڳجهي ڳالهين بدران شفاف ۽ مسئلن تي ٻڌل ڳالهين لاءِ زور ڏئي سگهي ٿو، جنهن ۾ چونڊ سڌارن ۽ عدالتي آزادي تي ڌيان ڏنو وڃي.گراس روٽ موبلائيزيشن،سندس گراس روٽ حمايت ۾ واپسي ۽ پي ٽي آءِ جي سياسي بنيادن کي نئين سر تعمير ڪرڻ سندس اصولن سان سمجهوتو ڪرڻ کان سواءِ هڪ ڊگهي مدي واري حڪمت عملي پيش ڪري سگهي ٿي.بين الاقوامي ثالثي:سياسي اسٽيڪ هولڊرز جي وچ ۾ ثالثي لاءِ بين الاقوامي اداڪارن کي مشغول ڪرڻ سان حل لاءِ هڪ غير جانبدار پليٽ فارم مهيا ٿي سگهي ٿو.نتيجتن عمران خان پنهنجي سياسي ڪيريئر جي اهم موڙ تي بيٺو آهي.جڏهن ته اين آر او جهڙو بندوبست مختصر مدت جي رليف پيش ڪري سگهي ٿو،پر ان سان هڪ اصلاح پسند اڳواڻ جي حيثيت سان سندس ميراث کي نقصان پهچڻ جو خطرو آهي.ٻئي طرف، سخت گير موقف کي برقرار رکڻ کيس سياسي ۽ قانوني طور تي وڌيڪ الڳ ڪري سگهي ٿو.
آخرڪار،هو جيڪو به فيصلو ڪري ٿو،ان کي پنهنجي ذاتي بقا،پارٽيءَ جي مفادن ۽ پاڪستان جي سياسي نظام جي وسيع تر استحڪام ۾ توازن رکڻو پوندو.چاهي هو ڳالهه ٻولهه ڪرڻ،مزاحمت ڪرڻ يا پنهنجي سياسي حڪمت عملي کي نئين سر ترتيب ڏيڻ جو انتخاب ڪري،ان جا اثر بنا ڪنھن شڪ شبھي جي ايندڙ سالن تائين ملڪ جي سياسي پيچيدگي کي شڪل ڏيندا.
اين آر او تي عمران خان جو موقف،عمران خان تاريخي طور تي اين آر او جو سخت نقاد رهيو آهي،ڪنهن به قسم جي سمجهوتي جي سخت مخالفت ڪئي جنهن سان احتساب کي نقصان پهچي. 2018 ۾ اقتدار ۾ سندس عروج گهڻو ڪري ڪرپشن جي خاتمي ۽ اشرافيه جو احتساب ڪرڻ جي واعدن تي تعمير ڪيو ويو.خان بار بار ماضي جي حڪومتن تي سياسي مخالفن کي اين آر او ڏيڻ جو الزام لڳايو، جنهن جي نتيجي ۾ معافي جو ڪلچر پيدا ٿيو.تنهن هوندي به،وزيراعظم جي حيثيت سان سندس مدو ۽ سندس اقتدار کان پوءِ هٽائڻ سندس سياسي سفر ۾ نيون پيچيدگيون متعارف ڪرايون آهن.
