گذريل هفتي، چين جي پرڏيهي وزير ڏکڻ ايشيا جو دورو ڪيو، جڏهن ته علائقائي جاگرافيائي سياست ۽ عالمي سياسي لاڳاپن ۾ تبديليون اچي رهيون هيون. هن جو ڀارت، پاڪستان ۽ افغانستان جو سفر دنيا ۾ ابھرتي عالمي طاقت جي توازن ۾ چين جي اهم ڪردار کي ٻيهر اجاگر ڪيو. پاڪستان سان چين جي ويجهن حڪمت عملي وارن لاڳاپن جي ٻيهر تصديق ڪرڻ سان گڏ، وانگ يي جو ڀارت جو دورو ٻنهي ملڪن جي لاڳاپن ۾ بهتري جي علامت بڻيو. سندس هڪ ڏينهن جو ڪابل جو دورو، بيجنگ جي علائقائي سهڪار ۽ رابطن کي وڌائڻ جي ڪوششن جو حصو هو. هن دوري جي اهميت ان ڪري به وڌيڪ آهي جو تازو ئي ڀارت ۽ پاڪستان وچ ۾ تڪرار وڌيو، جنهن خطي ۾ ڇڪتاڻ کي تيز ڪيو، ۽ ساڳئي وقت واشنگٽن سان نئين دهليءَ جا حڪمت عملي وارا لاڳاپا ٽرمپ جي ٽريف وار (محصولي جنگ) سبب ٽٽي پيا. هيءَ تبديلي علائقائي طاقت جي توازن کي وڏي انداز ۾ بدلائي ڇڏيو آهي ۽ دنيا کي گهڻ قطبي نظام ڏانهن وٺي وڃڻ ۾ چين جي مرڪزي حيثيت کي نمايان ڪيو آهي. دنيا جي وڏي سيڙپڪار ۽ واپاري ڀائيوار جي حيثيت ۾ چين عالمي واپار جي توازن کي ٻيهر ترتيب ڏئي رهيو آهي.
وانگ يي ڀارت پاڪستان تڪرار بابت ڪا خاص راءِ ظاهر نه ڪئي، پر هن علائقائي سهڪار وڌائڻ جي ضرورت تي زور ڏنو. اسلام آباد ۾ ميڊيا سان ڳالهائيندي هن واضح ڪيو ته چين جا لاڳاپا ڀارت ۽ پاڪستان ٻنهي سان "نه ڪنهن ٽئين ڌر خلاف آهن، ۽ نه ئي ڪنهن ٽئين ڌر کان متاثر ٿين ٿا”. هن پاڪستان کي "سڀ کان اهم اسٽاپ” قرار ڏنو ۽ چين-پاڪستان لاڳاپن ۾ "وڌيڪ مضبوط اندروني محرڪ” جو ذڪر ڪيو.
اسلام آباد ۾ ٽي ڏينهن رهڻ دوران، چين جي پرڏيهي وزير پاڪ-چين حڪمت عملي ڊائلاگ جي گڏيل صدارت ڪئي ۽ پاڪستان جي اعليٰ سول ۽ فوجي قيادت سان ملاقاتون ڪيون. ڊائلاگ ۾ ٻنهي ملڪن جي لاڳاپن جي پوري دائري تي جائزو ورتو ويو ـ دفاع کان وٺي رابطن ۽ اقتصادي سهڪار تائين. دفاعي سهڪار جتي پاڪستان-چين جي ڊگهي حڪمت عملي واري ڀائيواري جي سڃاڻپ رهيو آهي، اتي هاڻي اقتصادي پاسو به اوترو ئي اهم ٿي ويو آهي.
پاڪستان جي ڀارت سان چار ڏينهن واري تڪرار ۾ ڪاميابي وڏي حد تائين چين سان دفاعي سهڪار جي ڪري هئي، جڏهن ته "هر موسم جي دوست” چين جي مالي سهائتا پاڪستان کي اقتصادي طور به سنڀاليو رکيو آهي. سي پيڪ جي اربين ڊالرن جي منصوبن سان چين پاڪستان ۾ سڀ کان وڏو سيڙپڪار بڻجي ويو آهي. اسلام آباد ڊائلاگ ۾ سي پيڪ جي ٻئي مرحلي تي به ڳالهه ٻولهه ٿي، جنهن ۾ زراعت، کوجن ۽ صنعتي پيداوار تائين دائري کي وڌائڻ تي غور ٿيو. بيجنگ ۾ ڪجهه سوال ضرور آهن ته پاڪستان جا واشنگٽن سان وڌندڙ لاڳاپا ۽ سيڪيورٽي سهڪار چين-پاڪستان لاڳاپن تي ڪهڙو اثر ڇڏيندا، پر اهڙي ڪنهن نشاني نه آهي ته اها ترقي ٻنهي ملڪن جي حڪمت عملي واري اتحاد کي متاثر ڪندي. ڀلي چين آمريڪا سان واپاري جنگ ۾ آهي، پر ان لاءِ اهو "زيرو سم گيم” ناهي. وائٽ هائوس ۾ صدر ٽرمپ سان وانگر مشهور ملاقات کان ٿوري ئي دير پوءِ، پاڪستان جو آرمي چيف بيجنگ پهتو جتي علائقائي ۽ عالمي سياسي منظرنامي تي ڳالهيون ٿيون. بيجنگ ۾ واضع طور تي اها سمجهه آهي ته اسلام آباد-واشنگٽن جا نوان لاڳاپا "ٽرانزيڪشنل” (فائدي تي ٻڌل) آهن ۽ اهي ڪنهن به طريقي سان چين-پاڪستان حڪمت عملي واري ڀائيواري کي متاثر نه ڪندا. پر اسان کي ان توازن رکندي احتياط ڪرڻي پوندي. دنيا جي سڀ کان طاقتور ملڪ سان سٺا لاڳاپا رکڻ فائديمند آهن، پر ٽرمپ جي اڻويهين پاليسي ۽ بيحد جذباتي فيصلا ڏسي، ڪاروباري ڊيلن ۾ گهڻي احتياط جي ضرورت آهي.
البته، پاڪ چين لاڳاپن ۾ ڪجهه ڇيڙڇاڙ به موجود آهي، جن کي حل ڪرڻ ضروري آهي. بيجنگ لاءِ وڏي ڳڻتي بلوچستان ۽ ڪي پي ۾ سي پيڪ منصوبن تي ڪم ڪندڙ چيني شهريَن تي دهشتگرد حملن جي آهي. چين جا عملدار ڪيترائي ڀيرا پنهنجي ڳڻتين جو عوامي اظهار ڪري چڪا آهن. سيڪيورٽي مسئلن کي حل ڪرڻ انتهائي اهم آهي، خاص طور تي جڏهن اسلام آباد سي پيڪ جي ايندڙ مرحلي لاءِ ڳالهه ٻولهه ڪري رهيو آهي. پاڪستان لاءِ چين سان واپار وڌائڻ جو وڏو امڪان آهي، پر ان لاءِ صاف ۽ ڊگهي مدي واري پاليسي گهربل آهي. پاڪستان اچڻ کان اڳ، چين جو پرڏيهي وزير ٽن ڏينهن لاءِ نئين دهلي ۾ رهيو، جتي هن ڀارتي اعليٰ عملدارن سان ملاقاتون ڪيون. هي گذريل ٽن سالن ۾ ڪنهن به اعليٰ چيني سفارتڪار جو ڀارت جو پهريون دورو هو، جيڪو ٻنهي وڏن ملڪن جي ٿڌن لاڳاپن ۾ ڪجهه ڳرمي اچڻ جي علامت هو. ڀارت جو هي موقف ان وقت تبديل ٿيو، جڏهن ٽرمپ انتظاميا سان محصولي ڇڪتاڻ وڌي وئي.
