پاڪستان جي مٿاهين علائقن، خاص طور تي خيبر پختونخواهه ۾، گذريل ڏينهن بدترين ٻوڏ تباهي مچائي ڇڏي آهي. خيبر پختونخواه جي مختلف ضلعن ۾ ڪڪر ڦاٽڻ، لينڊ سلائيڊنگ ۽ طوفاني ٻوڏ سبب سوين ماڻهو فوت ٿي ويا آهن، جڏهن ته ڪيترائي ماڻهو ٻوڏ ۾ ٻڏي وڃڻ کان پوءِ هن مهل تائين گم آهن، جڏهن ته ڪيترائي گهر ڊهي پٽ پئجي ويا آهن . سڀ کان وڌيڪ تباهي خيبر پختونخواه جي ضلعي بونير ۾ ٿي آهي. رپورٽن موجب، بونير ضلعي ۾ لڳ ڀڳ ٽي سو ماڻهو فوت ٿي ويا آهن.جيتوڻيڪ ضلعي ۾ ٻوڏ جي ايمرجنسي لاڳو ڪئي وئي آهي، پر ٻوڏ ۽ تيز برساتن سبب ڪافي نقصان ٿي چڪو آهي. تنهن ڪري، خيبر پختونخواه حڪومت جو هيلي ڪاپٽر، جيڪو باجوڙ وڃي رهيو هو،موسمي صورتحال خراب هجڻ ڪري تباهه ٿي ويو ۽ 5 ماڻهو فوت ٿي ويا آهن. ڪي پي ڪي جي وڏي وزير علي امين گنڊاپور سڄي صوبي ۾ هڪ ڏينهن جي سوگ جو اعلان ڪري ڇڏيو. جڏهن ته وزيراعظم شهباز شريف خيبر پختونخواه جي گورنر فيصل ڪريم ڪنڊي سان فون تي رابطو ڪيو ۽ صورتحال تي ڳالهه ٻولهه ڪئي. وزيراعظم اين ڊي ايم اي کي خيبر پختونخواهه ۾ فوري طور تي امدادي سامان موڪلڻ جي هدايت پڻ ڪئي آهي. پي ڊي ايم اي موجب، گذريل 24 ڪلاڪن ۾ يزد ضلعي ۽ خيبر پختونخواهه جي ٻين علائقن ۾ ڪڪر ڦاٽڻ، لينڊ سلائيڊنگ ۽ ٻوڏ سبب ٻه سو کان وڌيڪ ماڻهو فوت ٿي چڪا آهن، جڏهن ته بونير ضلعي ۾ هاڻي تائين 33 ماڻهو فوت ٿي چڪا آهن، جتي ڪڪر ڦاٽڻ سان 12 کان وڌيڪ ڳوٺ سخت متاثر ٿيا آهن. هن ضلعي ۾ فوتين جو انگ سڀ کان وڌيڪ آهي. صوبائي حڪومت پاران بونير، باجوڙ، منرام کي آفت زدہ ضلعو قرار ڏنو ويو آهي. سوات ۾ تيز برساتن سبب ٻوڏ پڻ آئي آهي. ڊي سي سوات موجب، گل ميرا ۾ مالم جبه جهاد روڊ جو 400 ميٽر حصو ٻوڏ ۾ وهي ويو. منگورا شهر، تحصيل چار باغ، خوازه خيله، مدين، ڪبل ۽ بري ڪوٽ ۾ ٻوڏ جي صورتحال آهي. پاڪستان جي فوج جا اهلڪار ٻوڏ متاثر علائقن ۾ ٻوڏ جي امدادي ڪارروائيون ڪري رهيا آهن ۽ ماڻهن کي محفوظ هنڌن تي منتقل ڪري رهيا آهن. خيبرپختونخواهه جي وڏي وزير جي خاص هدايتن تي متاثر ضلعن لاءِ 500 ملين رپين جو امدادي فنڊ جاري ڪيو ويو آهي، جنهن مان بونير ضلعي لاءِ 150 ملين روپيا، حجوز، انگرم ۽ مانسهره ضلعن لاءِ هر هڪ 100 ملين روپيا ۽ سوات لاءِ 50 ملين روپيا جاري ڪيا ويا آهن. ان دوران آزاد ڪشمير ۾ تيز برساتن دوران ڪڪر ڦاٽڻ، دريائن ۾ ٻوڏ ۽ مختلف هنڌن تي لينڊ سلائيڊنگ سبب 9 فوتگين جا اطلاع آهن، جڏهن ته گهرن ۽ ڪمرشل علائقن کي وڏي پيماني تي سخت نقصان پهتو آهي. ڪيترائي گهر پاڻي ۾ ٻڏي ويا آهن. اين ڊي ايم اي پاران جاري ڪيل انگن اکرن موجب، 26 جون کان وٺي مون سون جي برساتن سبب ملڪ ۾ 330 ماڻهو فوت ٿي چڪا آهن. ملڪ ۾ تازين برساتن ۽ ٻوڏ جي صورتحال جو جائزو وٺڻ لاءِ وزيراعظم شهباز شريف جي صدارت هيٺ ڪالهه هڪ هنگامي اجلاس ٿيو.جنهن ۾ چيئرمين اين ڊي ايم اي ليفٽيننٽ جنرل انعام حيدر ملڪ وزيراعظم کي امدادي ڪارروائين تي تفصيلي بريفنگ ڏني. وزيراعظم اين ڊي ايم اي کي هدايت ڪئي ته خيبرپختونخواهه حڪومت ۽ پي ڊي ايم اي سان مڪمل تعاون جاري رکيو وڃي ۽ امدادي ڪمن لاءِ سڀ وسيلا استعمال ڪيا وڃن.وزيراعظم شهباز شريف وڌيڪ چيو ته خيبرپختونخوا لاءِ خيما، دوائون، خوراڪ ۽ ٻيو امدادي سامان ترجيحي بنيادن تي ٽرڪن ذريعي ترت اُماڻيو وڃي، ٻوڏ متاثر علائقن ۾ ڦاٿل ماڻهن ۽ سياحن کي فوري محفوظ هنڌن تي منتقل ڪيو وڃي۔اختيارين موجب، وزيراعظم جي هدايتن تي متاثر علائقن ۾ امدادي سرگرميون جاري آهن، جن ۾ صوبائي حڪومت جو هيلي ڪاپٽر پڻ استعمال ٿي رهيو آهي.
ياد رهي ته هيءَ پاڪستان ۾ تازين مون سون جي برساتن جو ستون اسپيل آهي. هن اسپيل ۾ آزاد ڪشمير ۽ خيبر پختونخواه جي جبلن وارن علائقن ۾ تمام گهڻو جاني ۽ مالي نقصان ٿيو آهي. هن ڀيري انهن علائقن ۾ غير معمولي برساتن ۽ گليشيئرز جي ڪري دريائن ۽ واهن ۾ ٻوڏ آئي آهي، جڏهن ته ڪالا ڊابر برسٽنگ جي ڪري به صورتحال خراب ٿي رهي آهي. هاڻي اهو پاڻي پاڪستان جي هيٺين علائقن ڏانهن ايندو ۽ ڏکڻ پنجاب ۽ سنڌ ۾ به ٻوڏ جون صورتحال پيدا ٿي چڪيون آهن.هن وقت ڪي پي ڪي سان زميني رابطو ڪٽجي ويو آهي ۽ آگسٽ جي آخر تائين مون سون جي برساتن لاءِ اڳڪٿي ڪئي وئي آهي۔هن وقت هينڊ گنڊ انک پوسٽ تي رليف ڪئمپ قائم ڪئي وئي آهي.جڏهن ته پاڻي ۾ واڌ جو خدشو آهي. رپورٽن موجب، ڀارت ۾ قصور ويجهو گندا يهات پاڻي هيٺ اچي ويو آهي، آرمي چيف آف اسٽاف فيلڊ مارشل خيبر پختونخوا صوبي کي ٻوڏ متاثر ماڻهن جي مدد لاءِ هدايتون جاري ڪيون آهن. آرمي چيف چيو ته ان سلسلي ۾ صوبي ۾ اضافي فوجي دستا پڻ مقرر ڪيا ويا آهن. سيڪيورٽي ذريعن موجب، پاڪستان آرمي خيبر پختونخواه جي ٻوڏ متاثر ماڻهن جي مدد لاءِ هڪ ڏينهن جي پگهار ڏيڻ جو اعلان پڻ ڪيو آهي. پاڪستان آرمي 600 ٽن کان وڌيڪ راشن خيبر پختونخوا جي ٻوڏ متاثر ماڻهن کي ڏنو آهي. آرمي چيف ڪور آف انجنيئرز کي خاص هدايتون جاري ڪيون آهن ته ڪم جلد کان جلد مڪمل ڪيو وڃي، جتي ضرورت هجي، عارضي پل قائم ڪيا وڃن. خيبر پختونخواه جي ٻوڏ متاثر ماڻهن لاءِ هيليڪاپٽر ۽ آرمي ايوي ايشن اڳ ئي مقرر ڪيا ويا آهن.
خيبر پختونخواهه سڀ کان وڌيڪ موسمياتي تبديلين کان متاثر ٿيندڙ گليشيئرز جو گهر آهي، موسمياتي تبديلي پاڪستان کي دنيا جي انهن ملڪن مان هڪ بڻائي ڇڏيو آهي جيڪو سخت موسمياتي تبديلين کي منهن ڏئي رهيو آهي. پاڪستان جي اترين علائقن ۾ هڪ هزار کان وڌيڪ وڏا قدرتي گليشيئر سنگين خطرن کي منهن ڏئي رهيا آهن.جڏهن ته برف جي مقدار ۾ گهٽتائي جي ڪري، جبل نسبتاً سڪل آهن ان جي ڪري، اهي برفاني تودن جو شڪار آهن، ۽ ڪڏهن ڪڏهن هڪ ئي ڏينهن ۾ ڪيترائي ڀيرا تودن جو شڪار ٿيندو رهيو آهي. موسمياتي تبديلي انساني جانين، ملڪيتن، فصلن، زرخيز زمينن، وڻن ۽ چوپائي مال جو نقصان پڻ ڪري ٿي. برفباري ۾ تبديلين ۽ گليشيئر جي تيزيءَ سان رجڻ جي ڪري موسمياتي تبديلي علائقي ۾ پاڻي جي وڏي بحران جو خطرو رهيو ڏآهي. پاڪستان ۾ ٻيلن جو علائقو اڳ ئي ننڍو آهي، پر ان جي باوجود، قدرتي ٻيلن جي بي رحم ڪٽائي جاري آهي. سرسبز جبلن وارن علائقن ۾ وڏيون عمارتون تعمير ڪرڻ سبب ٻيلن جو علائقو به گهٽجي ويو آهي، خاص طور تي برطانوي دور ۾ ٺهيل هيل اسٽيشنن تي ضرورت کان به وڌيڪ رش آهي. جڏهن ته آبادي ۾ واڌ جي ڪري، ٽرانسپورٽ، بجلي ۽ ڪوئلي جي استعمال ۾ واڌ جي ڪري گرمي پد وڌي رهيو آهي۔ ان سان گڏوگڏ دونھين سبب آلودگي پڻ پکڙجي رهي آهي. جبلن جي ڪٽائي سبب لينڊ سلائيڊنگ پڻ وڌي رهي آهي. اترين علائقن ۾ گليڊي ايٽر فطرت جو هڪ انمول تحفو آهن. جنهن رفتار سان اهي ڪٽجي رهيا آهن، جيڪڏهن انهن کي ڪنٽرول ڪرڻ لاءِ قدم نه کنيا ويا ته ايندڙ سالن ۾ آزاد ڪشمير، گلگت بلتستان ۽ خيبر پختونخواه جي اترين علائقن ۾ برساتن، ڪڪر ڦاٽڻ، زميني ٽڪرن ۽ ٻوڏ جي شدت ڪيترائي ڀيرا وڌي ويندي، جنهن جي ڪري انهن علائقن ۾ جاني ۽ مالي نقصان تمام گهڻو ٿيندو، انڪري ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته وڌيڪ نقصان کان بچڻ لاءِ حڪومت کي سخت قدم کڻڻا پوندا ٻي صورت ۾ انساني جانين جو نقصان معمول بڻجي ويندو۔
