پنجاب مان سنڌو درياه تي ڪئنال ڪڍڻ واري مسئلي ۽ سنڌ ۾ ڪارپوريٽ فارمنگ جي نالي تي لکين ايڪڙ زمين پرائيويٽ سيڪٽر کي ڏئي وفاق ۽ صوبن وچ ۾ هڪ عدم اعتماد واري فضا قائم ڪئي وئي آھي.ان سلسلي ۾ سنڌ سراپا احتجاج بڻيل آھي.سنڌ هونئن معاشي مسئلن ۾ ڦاٿل هئي ڪيترن ئي سالن کان نوجوانن کي روزگار نه ملي سگهيو آھي وري سنڌ جي زرعي معيشت کي ڪمزور ڪرڻ لاءِ جيڪا پاڻي تي ڌاڙي واري ڪوشش ٿئي پئي،سنڌ جي خالي زرعي زمينن کي ڪارپوريٽ فارمنگ جي نالي تي الاٽمينٽ ٿئي پئي تنهن جي نتيجي ۾ ڪالهھ بلاول ڀٽو زرداري ڄڻ ته جيڪو ڪوآپريٽووڪليڪٽوو فارمنگ جو فارمولو ڏنو آھي ۽ ان فارمولي سان وفاقي حڪومت کان جيڪي مطالبا ڪيا آھن سي پڻ هڪ نئون زرعي بيانيو نظر اچي ٿو۔تنهن بابت ڪجھه خيال سامهون رکجن ٿا ته اها ڪوآپريٽوو ڪليڪٽوو فارمنگ ڇا آھي؟ان جي ٿيڻ ۽ ڪرڻ سان سنڌ کي ڪهڙا فائدا ۽ نقصان ٿيندا تن تي پڻ هيٺ ڳالهھ ڪجي ٿي.
ڪوآپريٽو اجتماعي فارمنگ هڪ زرعي نظام آهي جنهن ۾ هاري پنهنجي زمين، وسيلا ۽ مزدورن کي گڏ ڪن ٿا ته جيئن مجموعي طور تي زرعي پيداوار کي وڌايو وڃي ۽ معاشي فائدا حاصل ڪيا وڃن. هن نموني ۾، هر هاري پنهنجي زمين ۽ وسيلن جو مالڪ آهي، پر اهو نظام خاص طور تي انهن علائقن ۾ ڪم ڪري ٿو جتي هارين کي گهٽ زمين آهي، جهڙوڪ جديد مشينري يا ڀاڻ دستياب ناهي. اهو طريقو دنيا جي مختلف ملڪن، خاص ڪري سوشلسٽ يا ڪميونسٽ رياستن جهڙوڪ چين ۽ اڳوڻي سوويت يونين ۾ مشهور ٿي چڪو آهي.
ڪوآپريٽو اجتماعي فارمنگ هڪ اهڙو نظام آهي جيڪو هارين جي معاشي حالت کي بهتر بنائڻ ۾ مدد ڪري سگهي ٿو ۽ زراعت کي جديد خطن تي ترقي ڪري سگهي ٿو.بهرحال، ان جي ڪامياب عمل درآمد لاءِ مضبوط تنظيم، بهتر منصوبابندي، ۽ هارين جي وچ ۾ تعاون جي ضرورت آهي. جيتوڻيڪ هن نظام ۾ ڪجهه خرابيون آهن، انهن کي مناسب حڪمت عملي سان قابو ڪري سگهجي ٿو. اهو نظام خاص طور تي ترقي پذير ملڪن جي هارين لاءِ بهتر ٿي سگهي ٿو.
سنڌ صوبي جون زمينون، جيڪي پنهنجي زرخيزيءَ، سنڌو درياءَ جي پاڻيءَ ۽ مختلف زرعي پيداوار لاءِ سڃاتيون وڃن ٿيون، خاص ڪري ڪوآپريٽو اجتماعي زراعت جي نظام لاءِ موزون آهن. سنڌ ۾ هن نظام جا فائدا ۽ نقصان هن ريت آهن:
سنڌ جي زمينن لاءِ ڪوآپريٽو ڪليڪٽو فارمنگ جا فائدا
1زرعي پيداوار ۾ واڌارو:
سنڌ جي زرخيز زمينن ۽ موجود پاڻي جي وسيلن جو گڏيل استعمال سان زراعت کي بهتر بڻائي سگهجي ٿو. هن نظام تحت هاري جديد ٽيڪنالاجي ۽ مشينري استعمال ڪري سگهن ٿا، جيڪي انفرادي طور تي مهانگيون هونديون آهن.
2ننڍڙن هارين لاءِ موقعا:
سنڌ جا ڪيترائي ننڍا هاري وسيلن جي کوٽ سبب ترقي کان محروم رهجي ويا آهن. ڪوآپريٽو فارمنگ ۾، اهي وڌيڪ پيداوار حاصل ڪرڻ لاءِ زمين ۽ وسيلن کي گڏ ڪري استعمال ڪري سگهن ٿا.
3آبپاشي جي مسئلن جو حل:
سنڌ ۾ آبپاشي جو مسئلو عام آهي. ڪوآپريٽو سسٽم ذريعي گڏيل پاڻي جي ورڇ ۽ جديد آبپاشي نظام (جهڙوڪ ڊريپ ايريگيشن) کي اپنائڻ ممڪن آهي.
4زمين جي ننڍن پلاٽن جو بهتر استعمال:
سنڌ ۾ زمينون عام طور تي ننڍن حصن ۾ ورهايل آهن، جيڪي انفرادي طور تي تمام گهڻي فائديمند نه آهن. ڪوآپريٽو فارمنگ زمين کي وڏي پيماني تي منظم انداز ۾ استعمال ڪرڻ جي اجازت ڏئي ٿي.
5ماحولياتي فائدا:
سنڌ ۾ زمين جي زرخيزي گهٽجي رهي آهي ۽ پاڻي جي کوٽ وڌي رهي آهي.ڪوآپريٽو فارمنگ ذريعي، زمين جي بحاليءَ ۽ پاڻي جي بچاءُ جا قدم گڏ ڪري سگهجن ٿا.
ڪوآپريٽو ڪليڪٽو فارمنگ جي سنڌ جي زمينن کي نقصان
روايتي زميني نظام سان ٽڪراءُ:
سنڌ ۾ جاگيرداري نظام جو تسلط آهي، جتي وڏا زميندار پنهنجي زمين تي مڪمل قبضو چاهين ٿا. هي حصو ڪوآپريٽو فارمنگ جي عمل ۾ رڪاوٽ بڻجي سگهي ٿو.
2هارين ۾ بي اعتمادي:
هارين ۾ اعتماد جو فقدان ۽ اجتماعي انتظام بابت خدشا ڪوآپريٽو فارمنگ جي ڪاميابي ۾ رڪاوٽ بڻجي سگهن ٿا.
3انتظامي مسئلا:
سنڌ جي هارين جي تعليم ۽ انتظامي تجربو جو فقدان نظام کي موثر طريقي سان هلائڻ ۾ مشڪلاتون پيدا ڪري سگهي ٿو.
4وسيلن جي غير منصفانه ورڇ:
ڪڏهن ڪڏهن طاقتور ماڻهو يا وڏا زميندار ان نظام جو فائدو وٺي وسيلن جي ورڇ کي خراب ڪري ننڍن هارين کي نقصان پهچائي سگهن ٿا.
5 قدرتي وسيلن جي کوٽ:
6 سنڌ ۾ پاڻي جي کوٽ ۽ غير موسمي برساتون ڪوآپريٽو فارمنگ کي مشڪل بڻائي سگهن ٿيون، خاص ڪري جيڪڏهن فصلن جي چونڊ ۾ مناسب منصوبابندي نه ڪئي وڃي.
نتيجو: سنڌ لاءِ ڪوآپريٽو ڪليڪٽو فارمنگ جي اهميت
سنڌ جون زمينون ڪوآپريٽو اجتماعي فارمنگ لاءِ انتهائي موزون آهن، بشرطيڪ ان نظام کي منصفاڻي ۽ شفاف طريقي سان لاڳو ڪيو وڃي.
مثبت پاسو: سسٽم ننڍن هارين کي بااختيار بڻائي سگهي ٿو، زرعي پيداوار وڌائي سگهي ٿو، ۽ وسيلن جي بهتر استعمال کي هٿي ڏئي سگهي ٿو.
نقصان: جاگيرداري نظام، انتظامي مسئلا، ۽ پاڻي جي کوٽ ان تي عملدرآمد کي مشڪل بڻائي سگھي ٿي.
مستقبل لاءِ صلاحون
1حڪومت ڪوآپريٽو فارمنگ بابت واضح قانون ۽ پاليسيون ٺاهي.
2 هارين کي جديد زرعي تربيت ڏني وڃي ته جيئن اهي اجتماعي نظام کي بهتر نموني سمجهي سگهن.
3 وسيلن جي منصفاڻي ورڇ ۽ شفافيت کي يقيني بڻائڻ لاءِ هڪ مضبوط مانيٽرنگ سسٽم لاڳو ڪيو وڃي.
4منصوبابندي سنڌ جي مخصوص زرعي چئلينجن جهڙوڪ پاڻي جي کوٽ ۽ زمين جي زرخيزيءَ ۾ گهٽتائي کي نظر ۾ رکندي ڪئي وڃي.
جيڪڏهن ڪوآپريٽو اجتماعي فارمنگ کي صحيح حڪمت عملي اختيار ڪئي وڃي ته ان سان سنڌ جي زراعت ۾ انقلاب اچي سگهي ٿو ۽ هارين جي زندگي به بهتر ٿي سگهي ٿي.
