پاڪستان تي سڀ کان وڌيڪ دٻاءَ واري افغان پناهگيرن جي وڏي آبادي آهي جنهن پاران بار بار پيدا ٿيندڙ سيڪيورٽي اثر پڻ پوري پاڪستان کي پريشان ڪري رهيا آهن. ڪيترائي پناهگير سرحد جي علائقن جهڙوڪ خيبرپختونخواهه ۽ بلوچستان ۾ رهن ٿا جتان وري سنڌ جي مختلف ڳوٺن ۽ شهرن ۾ پنهنجا گهر ۽ ملڪيتون وٺي ويهي رهيا آهن، اهي علائقا جيڪي افغانستان جي ويجهو آهن ۽ باقاعدگي سان سرحد پار ڇڪتاڻ جو شڪار آهن. پاڪستان ۽ افغانستان جي وچ ۾ غير محفوظ سرحد افغان پناهگيرن، مهاجرن ۽ شدت پسندن ۾ فرق ڪرڻ مشڪل بڻائي ڇڏيو آهي.
تحريڪ طالبان پاڪستان (ٽي ٽي پي)، هڪ دهشتگرد گروپ آهي جيڪو هڪ ڏهاڪي کان وڌيڪ عرصي کان پاڪستاني رياست جي خلاف حملن ۾ ملوث آهي، خطي ۾ سڀ کان وڏي سيڪيورٽي خطرن مان هڪ آهي. ٽي ٽي پي بنيادي طور تي پاڪ-افغان سرحد تي ڪم ڪري ٿي ۽ افغان پناهگيرن جي ڀرتي، لاجسٽڪ ۽ آپريشنل سپورٽ لاءِ صورتحال جو استحصال ڪيو آهي. 2021ع ۾ طالبان جي اقتدار ۾ واپسي کانپوءِ، ٽي ٽي پي جون سرگرميون نمايان طور تي وڌي ويون. هن گروپ پاڪستان ۾ حملا شروع ڪرڻ لاءِ سرحد تي نسبتاً گهٽ حڪومت وارا علائقا استعمال ڪيا آهن، بي پناهه گير آبادي اڳ ۾ ئي ڪمزور علائقن کي غير مستحڪم ڪرڻ لاءِ. حقاني نيٽ ورڪ سميت ٻين باغي گروپن کي به پاڪستان ۾ افغان پناهگيرن جي ڪيمپن ۽ سرحدي علائقن ۾ پناهه مليل آهي. ان کان علاوه سرحد تي وسيع ۽ اڪثر ناقابل رسائي سبب علائقو شدت پسندن کي رازداري سان ڪم ڪرڻ جي اجازت ڏئي ٿو، جنهن جي نتيجي ۾ سرحد پار دراندازي، دهشتگرد حملن ۽ پاڪستاني شهرن اندر بم ڌماڪن ۾ اضافو ٿيو آهي.
هن وقت تائين ٽي ٽي پي پاڪستان جي فوجي، سيڪيورٽي فورسز ۽ شهري بنيادي ڍانچي کي نشانو پئي بڻايو آهي، ۽ ڪڏهن ڪڏهن افغان پناهگيرن جي ڪيمپن کي استعمال ڪيو آهي انهن علائقن ۾ ڪم ڪرڻ لاءِ جيئن ته خيبرپختونخواهه ۽ بلوچستان ۾، انهن علائقن ۾ عدم تحفظ کي وڌايو آهي. ان سان گڏ اضافي طور تي دهشتگرد گروهه پناهگيرن جي ڪيمپن ۾ داخل ٿيڻ لاءِ سڃاتل آهن، جتي اهي ڪڏهن ڪڏهن ڪمزور پناهگيرن کي بنياد بڻائيندا آهن، جنهن ڪري خطي ۾ وڏي پناهگيرن جي آبادي کي منظم ڪرڻ ۾ پاڪستاني اختيارين کي درپيش چيلنجز کي وڌيڪ پيچيده ڪري ٿو. TTP کليل طور تي طالبان سان اتحاد ڪيو آهي، جيتوڻيڪ طالبان حڪومت بار بار چيو آهي ته اها سرحد پار تشدد جي حوصلي افزائي ڪري ٿي، تنهن هوندي به پاڪستاني عملدار ٽي ٽي پي جي ويڙهاڪن لاءِ طالبان جي رواداري کي افغان سرزمين کان ڪم ڪندڙ هڪ اهم خطري جي طور تي ڏسندا آهن. ڪجهه حالتن ۾، ٽي ٽي پي اڳواڻن ۽ ويڙهاڪن افغانستان ۾ پناهه ورتي آهي جيڪي پاڪستان ۾ حملن کي شروع ڪرڻ لاءِ بنيادي طور استعمال ٿين ٿا. افغانستان ۾ طالبان جي قبضي کان پوءِ مضبوط مرڪزي حڪومت جي غير موجودگي انهن ويڙهاڪ گروهن کي وڌيڪ آزادي سان ڪم ڪرڻ جي اجازت ڏني آهي. پناهگيرن جي آمد پاڪستان جي نازڪ صحت جي سارسنڀال واري نظام تي ڪافي دٻاءُ وڌو آهي، جتي پناهگير اڪثر ڪري مناسب طبي سهولتن تائين رسائي کان محروم آهن.، خراب صحت جا نتيجا ۽ ٻنهي پناهگير ڪئمپن ۽ ميزبان برادرين ۾ بيماري جي پکيڙ واري رسائي کان انڪار ڪيو ويو آهي اهڙي طرح، تعليمي انفراسٽرڪچر پناهگيرن جي آبادي کان متاثر ٿيو آهي. پناهگير ٻارن کي معياري تعليم جي رسائي ۾ اهم رڪاوٽن کي منهن ڏيڻو پوي ٿو، بشمول پناهگير ڪئمپن ۾ وسيلن جي کوٽ ۽ پناهگيرن ۽ مقامي برادرين جي وچ ۾ ثقافتي ۽ زباني اختلاف ٿين ٿا جنهنڪري ڪيترائي افغان پناهگير غربت ۾ رهن ٿا ۽ اڪثر گهٽ پگهار ۽ غير رسمي نوڪرين کي منهن ڏين ٿا. جيتوڻيڪ پناهگيرن زراعت، تعمير ۽ پيداوار جي شعبن ۾ ڪم ڪري معيشت ۾ حصو وٺندا آهن، ائين باقاعده سڃاڻپ ۽ ڪم جي اجازتن جو فقدان وڌيڪ استحصال ۽ بيروزگاري جو سبب بڻجندو آهي، جيڪو اڳ ۾ ئي غريب علائقن جهڙوڪ بلوچستان ۽ خيبرپختونخواهه ۾ معاشي دٻاءُ کي وڌيڪ وڌائيندو آهي.
پاڪستان چئن ڏهاڪن کان وڌيڪ عرصي کان افغان پناهگيرن جي ميزباني ڪندو رهيو آهي، ان کي بي گهر افغانين جي مدد ۾ سڀ کان وڌيڪ سخي ملڪن مان هڪ بڻائي ٿو. بهرحال اهو خدشو وڌي رهيو آهي ته ڪجهه افغان پناهگير غير قانوني سرگرمين ۾ ملوث آهن. رڳو ڪراچي ۾ 400,000 کان وڌيڪ افغان شهري غير قانوني طور رهائش پذير آهن.ويجهر ۾ 225 افغان شهرين کي مختلف ڏوهن ۾ گرفتار ڪيو ويو آهي، جيڪي مختلف ڏوهن ۾ ملوث آهن۔ پناهگيرن جي واڌ سبب پاڪستان جي وسيلن تي اضافي دٻاءُ وڌي رهيو آهي. ان کانسواءِ افغان پناهگيرن جي موجودگيءَ سبب پاڪستان ۾ دهشتگردي جي واقعن ۾ به خطرناڪ اضافو ٿيو آهي.
تحريڪ طالبان پاڪستان (ٽي ٽي پي) پاران تازيون سرگرميون 2024 ۾ 2,500 کان وڌيڪ موت جو سبب بڻيون، گذريل نو سالن ۾ سڀ کان وڌيڪ اضافو ٿيو آهي۔ انهن دهشتگرد حملن پاڪستان ۾ پرڏيهي سيڙپڪاري کي متاثر ڪيو آهي ۽ ملڪ جي بنيادي ڍانچي جي منصوبن جي چوڌاري غير يقيني صورتحال پيدا ڪئي آهي. انهن چئلينجن جي جواب ۾ پاڪستان جي گهرو وزارت سمورن غير قانوني پرڏيهي شهرين ۽ افغان ڪارڊ هولڊرز کي 31 مارچ 2025 تائين ملڪ ڇڏڻ جو حڪم ڏنو، جن جي ملڪ بدريءَ جو عمل پهرين اپريل 2025 کان شروع ٿيڻو هو، اهو فيصلو قومي سلامتي جي خدشن جي جواب ۾ ڪيو ويو پر الائي ڪهڙي مجبوريء اهو فيصلو وري واپس ورتو ۽ ساڳيا افغاني پاڪستان مٿان بوجهه بڻيل رهيا. حقيقت ۾ ٻين ملڪن طرفان نسبتاً گهٽ افغان پناهگيرن کي قبول ڪيو ويو آهي، جڏهن ته ترڪي تقريبن 130,000 پناهگيرن جي ميزباني ڪري رهيو آهي، جڏهن ته ٻين ملڪن افغان پناهگيرن کي قبول ڪرڻ جي رفتار سست آهي. پاڪستان گذريل 40 سالن کان افغان پناهگيرن جي ميزباني ڪري رهيو آهي.
موجوده صورتحال کي نظر ۾ رکندي اهو چيو ويو آهي ته هاڻي اهو بار ناقابل برداشت ٿي ويو آهي. پاڪستان جي قومي سلامتي، معاشي خدشن ۽ ڊگهي مدي واري مفادن جي ڪري افغان پناهگيرن جي وطن واپسي هاڻي ناگزير ٿي چڪي آهي. عالمي برادري کي افغانستان ۾ بحاليءَ جا منصوبا شروع ڪرڻ لاءِ قدم کڻڻ گهرجن ته جيئن وطن واپس آيل پناهگير عزت سان زندگي گذاري سگهن ۽ پنهنجي ملڪ جي تعمير ۾ حصو وٺي سگهن. ڪابه قوم پنهنجي شهرين جي مفادن جي قيمت تي پناهگيرن جي ميزباني جاري رکي سگهي ٿي. تازو مثال آمريڪا مان سامهون آيو آهي، جتي صدر ڊونلڊ ٽرمپ غير قانوني مهاجرن ۽ پرڏيهي شهرين خلاف ڪريڪ ڊائون جو اشارو ڏنو آهي. اهو اپاءُ ظاهر ڪري ٿو ته دنيا جو امير ترين ملڪ به غير يقيني طور تي پناهگيرن جي مدد ڪرڻ جو متحمل نه ٿو ٿي سگهي. جيڪڏهن آمريڪا پنهنجي وسيع وسيلن سان پناهگيرن جي ميزباني نه ٿو ڪري سگهي ته اهو سوال اڀري ٿو ته پاڪستان جهڙو ملڪ، جيڪو سخت معاشي ۽ سيڪيورٽي چئلينجن کي منهن ڏئي رهيو آهي، اهو ڪيئن ٿو ڪري سگهي. بلاشڪ افغاني عقيدي ۽ مذهب جي لحاظ کان اسان جا ڀائر آهن، پر پاڪستان هاڻي انهن جي ميزباني جي ذميواري برداشت نٿو ڪري سگهي.قوم افغان پناهگيرن جي وطن واپسي واري حڪومتي فيصلي جي ڀرپور حمايت ڪري ٿي ۽ ان عمل کي تيز ڪرڻ تي زور ڏئي ٿي. عالمي برادري کي به پاڪستان جي استحڪام جي ڪوششن ۾ مدد ڪرڻ گهرجي، ڇاڪاڻ ته هڪ محفوظ ۽ مستحڪم پاڪستان ئي سڄي دنيا لاءِ بهتر آهي.
