مولانا فضل الرحمان کان پوءِ هاڻي عمران خان به افغانستان سان امن قائم ڪرڻ لاءِ تعاون جي آڇ ڪئي آهي. بهرحال، افغانستان جي درخواست تي پاڪستان 48 ڪلاڪن لاءِ جنگ بندي تي راضي ٿي ويو آهي. آءِ ايس پي آر موجب بلوچستان جي سرحدي ضلعي چمن جي اسپن بولدڪ علائقي ۽ خيبرپختونخوا جي کورم سيڪٽر ۾ افغان طالبان ۽ فتنه الخوارج حملو ڪيا. پاڪ فوج انهن حملن کي ناڪام بڻائيندي 45 کان 50 حملي آورن کي مارڻ جو دعويٰ ڪيو. جوابي ڪارروائي ۾ ڪيتريون ئي چيڪ پوسٽون ۽ ٽينڪ به تباهه ٿيا. انهيءَ دوران پي ٽي وي اطلاع ڏني ته انهن جھڙپن جي بعد پاڪستان ڪابل ۽ قندھار ۾ ڪيترن هدفن تي حملا ڪيا ۽ افغان فوج کي سخت نقصان پهتو. انهن حملن کان پوءِ ئي ڪابل طرفان عبوري جنگ بندي جي درخواست ڪئي وئي، جنهن کي پرڏيهي کاتي جي معلومات مطابق 48 ڪلاڪن لاءِ منظور ڪيو ويو.
خيال ڪيو پيو وڃي ته پاڪستان انهن ٻن ڏينهن ۾ افغانستان کي واضح ڪندو ته بنيادي مسئلي کي ختم ڪرڻ لاءِ ڪارروائي ڪئي وڃي، ٻي صورت ۾ هي جنگ ڊگھي ٿي سگهي ٿي. پاڪستان ۽ افغانستان جي وچ ۾ موجوده ڪشيدگي هڪ ڀيرو ٻيهر افغانستان طرفان شروع ڪئي وئي آهي. ان کان اڳ 11 ۽ 12 آڪٽوبر جي وچ واري رات افغان طالبان پاڪستان تي بغير اشتعال جي حملي جو آغاز ڪيو هو. ان فوجي ڪارروائي ۾ پاڪستان جا 23 فوجي شهيد ٿيا هئا، پر دشمن کي به وڏو جاني نقصان برداشت ڪرڻو پيو. پاڪ فوج ٻڌايو هو ته پاڪستان تقريبن نو افغانستاني چوڪين تي عارضي طور قبضو ڪيو هو. افغانستان جي دفاع وزارت جو موقف هو ته هي حملو 9 آڪٽوبر تي ڪابل تي پاڪستان جي هوائي حملن جي جواب ۾ ڪيو ويو هو. پاڪستاني فوج هن حملي جي ذميداري قبول نه ڪئي پر رد به نه ڪيو.
افغان دفاع وزارت آچر جي رات ٿيل حملن کان ڪجهه ڪلاڪن بعد ئي فائر بندي جو اعلان ڪندي چيو هو ته اسان پنهنجا مقصد حاصل ڪري ورتا آهن، جيڪڏهن اسان جي خلاف جارحيت نه ڪئي وئي ته اسان جنگ نه ڪنداسين. پاڪستان اهڙي جنگ بندي قبول نه ڪئي هئي پر ٻه ڏينهن تائين سرحدن تي سڪون برقرار رهيو. اڄ صبح ٿيڻ وارن حملن کان اڳ اميد ڪئي پئي وڃي ها ته هاڻي ٻئي ملڪ مستقل جنگ بندي تي متفق ٿي ويندا.
افغانستان انهن چڪرين بابت ڪوبه موقف پيش نه ڪيو ۽ نه ٻڌايو ويو آهي ته جنگ بندي جو اعلان ڪرڻ کان پوءِ هڪ ڀيرو ٻيهر بلوچستان ۽ خيبر پختونخوا ۾ حملا ڇو ڪيا ويا. شايد افغانستان تي قابض طالبان جي مختلف گروپن جي اندروني تڪرار سبب پاڪستان خلاف محاذ کوليو ويو آهي. فيصلو ڪندي افغان اڳواڻن ۾ اتفاق راءِ جي کوٽ محسوس ڪئي وڃي ٿي. ان کان علاوه وقت جي چونڊ ڪندي به حساسيتن جو خيال نه رکيو ويو. اتوار تي جڏهن افغان فوج پاڪستان جي سرحدن تي جنگ چڙهائي ته ان وقت پرڏيهي وزير امير خان متقي نئين دهلي جو دورو ڪري رهيا هئا ۽ اتي ڪجهه متنازع بيان ڏنا ويا هئا. ڪابل حڪومت هن موقعي تي پاڪستان خلاف جنگ جو آغاز ڪري غير ضروري اڀياس جو ماحول پيدا ڪيو. پاڪستان ۽ ڀارت جي وچ ۾ لاڳاپا انتهائي سرد آهن. مئي دوران ٻنهين ملڪن وچ ۾ عسڪري جھڙپون ٿيون هيون. ۽ تازو ڀارت جي فوجي ۽ سياسي قيادت پاڪستان خلاف غير ضروري جارحانه بيان ڏنا هئا.
افغان اختيارين پاڪستان خلاف جنگ شروع ڪندي اهو پاسو مناسب ناهي سمجھيو ته هن موقعي تي انهن جو پرڏيهي وزير ڀارت ۾ هجڻ اسلام آباد ۾ ڀارتي مداخلت بابت شڪ پيدا ڪندو. اسلام آباد جو اهڙو شڪ خود افغان حڪومت لاءِ موزون نه هوندو. بهرحال پاڪستان خلاف جنگ شروع ڪرڻ کان پوءِ طالبان حڪمرانن ڏٺو ته ڀارت سميت دنيا جي ڪنهن به ملڪ افغانستان سان هڪجهڙائيءَ جو اظهار نه ڪيو. ڀارتي اڳواڻ افغانستان جي ذريعي گهڻو ڪري پاڪستان ۾ دهشتگردي جي منصوبابندي ڪن ٿا پر اهي ڪڏهن به افغانستان جي حڪومت کي کليل طور تي پاڪستان خلاف حملي لاءِ مدد نٿا ڏئي سگهن. اهڙي صورت ۾ ڀارتي حڪومت کي عالمي سطح تي مخالفت جو منهن ڏسڻو پوندو. ٽيرف ۽ پاڪستان سان جنگ بندي جي سوال تي پيدا ٿيل تڪرار سبب نئين دهلي ۽ واشنگٽن جي لاڳاپا اڳ ۾ ئي تنگ آهن.
افغانستان کي اهو به اندازو هئڻ گھرجي ها ته انهن وٽ ڪو منظم فوجي نظام تيار ناهي، ۽ دنيا جي ڪنهن به ملڪ طرفان انهن کي پهريان ئي تسليم نه ڪيو ويو آهي، ۽ عورتن جي خلاف انهن جون پاليسيون بين الاقوامي طور رد ڪيون ويون آهن. اهڙي حالت ۾ اهي پاڪستان جهڙي منظم ۽ طاقتور فوج سان مقابلو ڪرڻ جي صلاحيت نٿا رکن. پاڪستان، افغانستان طرفان جنگ جو آغاز ٿيڻ کان اڳ ئي اهڙن موقعن جي منتظر هو جنهن ۾ هو افغانستان ۾ انهن دهشتگرد نيٽ ورڪن کي ختم ڪري جيڪي پاڪستان ۾ دهشتگرد حملن جا سبب بڻجن ٿا. گذريل ڪجه ڏينهن ۾ پاڪستان، سرحدن جي حفاظت کان علاوه هوائي حملا ڪري افغانستان جي ڪيترن ئي علائقن ۾ اهڙين جڳهن کي نشانو بڻايو آهي. هاڻي ٻن ڏينهن جي جنگ بندي جي دوران پاڪستان جو اهو مطالبو ٿيندو ته افغان حڪمران تحريڪ طالبان پاڪستان جي سرپرستي کان ڇڏي وڃن ۽ دهشتگرد پاڪستان جي حوالي سان جيڪڏهن ڪابل حڪومت اهو مطالبو قبول نه ڪري ۽ عمل تي ظاهر نه ڪري ته پاڪستان افغانستان خلاف سخت جنگي ڪارروائي ڪري سگهي ٿو، ڇو ته هي موقعو پاڻ ڪابل حڪومت ئي فراهم ڪيو آهي.
انهيءَ دوران پاڪستان طرفان افغانستان ۾ عوامي نمائندگي وارن ادارن جي ڳالهه ڪري اهو اشارو ڏنو پيو وڃي ته پاڪستان هاڻي هن جنگ کي طالبان جي حڪومت تي سڌي ضرب وجهڻ لاءِ استعمال ڪندو. ڪابل ۾ پاڪستان دشمن جي بدران اهڙن عنصرن جي حڪومت جي خيرمقدمي ڪئي ويندي جيڪي اسلام آباد سان اعتماد ۽ احترام جي بنياد تي دوستانه لاڳاپا قائم ڪرڻ ۾ دلچسپي رکن. ۽ ڀارت جهڙي ملڪ سان گڏجي پاڪستان کي ڪمزور ڪرڻ جا بالواسطه اشارا ڏيڻ کان پاسو ڪيو ويندو. انهيءَ سبب ايندڙ ڪجهه ڪلاڪن ۾ ٿيندڙ ڳالهين جو ٻنهي ملڪن لاءِ اهم ڪردار هوندو. بهرحال طالبان حڪومت لاءِ انهيءَ ۾ ڪاميابي زندگي ۽ موت جو سوال به ٿي سگهي ٿو.
وچ ۾ پاڪستاني سياسي اڳواڻ افغانستان سان معاملا ترتيب ڏيڻ جي حوال سان گهريلو سياست ۾ فائدا وٺڻ جي ڪوشش ڪري رهيا آهن. گذريل ڏينهن جمعيت علماء اسلام جي مولانا فضل الرحمان ٽياڪڙي جي آڇ ڪئي هئي ۽ اڄ تحريڪ انصاف جي باني عمران خان پيغام موڪلي چيو آهي ته جيڪڏهن کيس پيرول تي ڇڏيو وڃي ته هو هن معاملي ۾ مدد ڏئي سگهي ٿو. بهرحال اهو واضح ناهي ته عمران خان ڪابل سان معاملا طئي ڪرائڻ ۾ ڪيئن ۽ ڪهڙي قسم جو تعاون فراهم ڪري سگهن ٿا. افغان طالبان جي مزاج شناسي کان سواءِ رابطن جي حوالي سان پاڪستاني فوج ۽ ادارن وٽ ڏهاڪن جو تجربو موجود آهي. ڊگهي ۽ خوني دهشتگردي جي مهم کان پوءِ هاڻي سرحدن تي ٿيندڙ حملن کانپوءِ پاڪستاني فوج طالبان حڪومت سان حساب برابر ڪرڻ جو موقعو هٿان نه وڃڻ ڏيندي. اهڙي حالت ۾ افغان طالبان ۽ ڪنهن حد تائين ٽي ٽي پي سان همدردي رکڻ وارا سياسي اڳواڻ ڪا به مدد ڪارگر ثابت نٿا ٿي سگهن.
عمران خان تازو ئي خيبر پختونخوا جو وزير اعليٰ تبديل ڪري ڇڏيو ۽ صوبي ۾ دهشتگردي خلاف جنگ کي وفاقي حڪومت ۽ فوج جي غلطي قرار ڏئي پنهنجا آپشن محدود ڪري ڇڏيا آهن. ڪنهن حد تائين مولانا فضل الرحمان سان به اهڙي ئي خامي ٿي آهي، پر تحريڪ انصاف ته هڪ غير ملڪ سان جنگ جي دوران ملڪ ۾ ٿيندڙ دهشتگردي کي سياسي غلطي قرار ڏئي پاڪستان جي موقف کي ڪمزور ڪيو آهي. عمران خان هن تڪرار ۾ پاڪستان کي غلطي تي آڏو رکيو آهي. ملڪ جي ڪنهن به سياسي اڳواڻي کي ڪارناما ڪندي قومي سلامتيءَ جي اهم پاسن کي نظرانداز نٿي ڪرڻ گھرجي.عمران خان افغانستان سان معاملا طئي ڪرائڻ جي آڇ اهڙي ماحول ۾ ڪري رهيا آهن جڏهن پاڪستاني حڪومت ۽ فوج شايد بغير وڏي ڪاميابي جي جنگ بند ڪرڻ تي راضي نه ٿين. جڏهن ته عمران خان جي نظر ۾ شايد اهي مقصد گهڻو اهميت نه رکندا.
