فقير محمد لاشاري هميشه قلم سان سچ جي جنگ وڙهندو رهيو.سندس شخصيت سنڌ جي صحافت ۽ ادب لاءِ مشعل راهه آهي. اسان سندس ياد کي سلام پيش ڪريون ٿا. ف. م. لاشاري جو ڪارنامو اهو آهي ته هن سنڌي صحافت کي نئون رخ ڏنو.هو پنهنجي تحريرن وسيلي ماڻهن جي شعور کي بيدار ڪندو رهيو ـ هو پنهنجي دور جي صحافتي معيارن جو محافظ رهيو. سندس زندگي هڪ سبق آهي ته قلم ۽ سچ جو سفر ڪڏهن نه روڪبو. ف. م. لاشاري سنڌ جي صحافت ۽ ادب جو چمڪندڙ ستارو ھو ۔ سنڌ جي صحافت ۽ ادب جو اهو ستارو هو، جنهن جو چمڪندڙ نور اڄ به سنڌ جي فضا ۾ محسوس ٿئي ٿو. ھو صرف صحافي نه پر هڪ حساس اديب، نقاد، تجزيه نگار ۽ معاشرتي دردن جو شارح هو. سندس پهريون مضمون مقامي رسالي ۾ ڇپيو، جنهن کيس تمام گهڻو حوصلو ڏنو. ھن کي ادب ۽ صحافت ٻئي هڪجهڙا عزيز هئا. ھو چوي ٿو ته “صحافت منهنجي ذميواري آهي، ۽ ادب منهنجي محبت آهي.” هي ٻنهي ۾ اهڙي مهارت سان توازن رکندو هو، جو پڙهندڙ حيران رهجي ويندو هو.
سندس صحافتي سفر 80ع واري ڏهاڪي ۾ شروع ٿيو. آن دور ۾ سنڌ سياسي لحاظ سان وڏي ڇڪتاڻ ۽ تحريڪن مان گذري رهي هئي. لاشاري صاحب اهو دور پنهنجي اکين سان ڏٺو ۽ قلم سان لکي محفوظ ڪيو. ھو ڪنهن به دٻاءَ هيٺ نه ايندو هو، ۽ بي خوف قلم هلائيندو هو. ف. م. لاشاري جي تحريرن ۾ مظلوم طبقن جي ترجماني ملندي هئي. سندس لاءِ قلم عزت، ايمانداري ۽ فرض جي علامت هو. سندس لکڻين مان محسوس ٿيندو هو ته هو صحافت کي عبادت سمجهندو آهي. هن سنڌي اخبارن ۾ ڪيئي خاص صفحا شروع ڪيا، جهڙوڪ ادبي صفحو، نوجوانن جو صفحو ۽ تحقيقاتي مضمونن جا سلسلا.
انهن صفحن ذريعي ڪيترن ئي نون قلمڪارن کي ميدان ۾ آندو. هو نوجوانن جي همت افزائي ڪندو رهيو، انهن کي لکڻ جون ٽيڪنيڪيون سيکاريندو رهيو. هو چوندو هو ته “نوجوانن جي قلم ۾ ئي قوم جي مستقبل جو اُجالو آهي.”هن ڪيترائي افسانا، ڪهاڻيون، تنقيدي مقالا، مضمون ۽ ڪالم لکيا. سندس افسانن ۾ انساني درد، غربت، سماجي بي انصافي، ۽ رشتن جا تضاد اهم موضوع رهيا. فقير لاشاري جي ڪھاڻين ۾ علامت نگاري جو رنگ حاوي نظر اچي ٿو. ھو موضوع چونڊڻ ۾ نهايت حساس ۽ ڏور انديش هو. سندس ڪهاڻين جا ڪردار عام ماڻهو هئا، جيڪي پنهنجي زندگي جي جدوجهد ۾ وڙهندا رهيا. هن ڪهاڻين ذريعي سماج جي انهن ڪنڊن کي اجاگر ڪيو، جيڪي اڪثر نظرانداز ٿيندا آهن. سندس افسانا پڙهندي ماڻهو پاڻ کي انهن ڪردارن ۾ ڏسي سگهي ٿو. هو چاهيندو هو ته ادب ماڻهن کي سچ ۽ حقيقت جي ويجهو آڻي. فقير لاشاري جا مضمون به نهايت علمي ۽ تحقيقاتي نوعيت جا هئا. هو حوالن، انگن ۽ حقيقتن جي تحقيق کانسواءِ ڪڏهن لکڻ پسند نه ڪندو هو. سندس مقالا سنڌ جي تاريخ، ثقافت، ٻولي، سياست ۽ فن تي بي بها مواد آهن. سندس تحريرون پڙهندي ماڻهو گهڻو ڪجهه نئون سکندو آهي. هو وڏين ادبي ڪانفرنسن، سيمينارن ۽ فورمن ۾ پنهنجي فڪر سان ماڻهن کي متاثر ڪندو رهيو. سندس تقريرون علمي، جذباتي ۽ پراثر هونديون هيون. هو ڳالهائيندي مثال ڏيندو، حوالا پيش ڪندو، ۽ پنهنجو موقف مضبوط دليلن سان پيش ڪندو. ھو چاهيندو هو ته هر ڳالهه دليل ۽ عقل جي بنياد تي هجي. ف. م. لاشاري ڪيترن ئي ادبي ۽ صحافتي تنظيمن جو حصو رهيو ـ سندس لاءِ آزادي قلم جي زندگي هئي، بغير آزادي جي قلم بي معنيٰ سمجهندو هو.
فقير لاشاري جي شخصيت نهايت عاجز ۽ نرم دل هئي.ڀهو وڏن عهديدارن سان گڏجي ويهڻ کان وڌيڪ عام ماڻهن سان گپ شپ ڪرڻ پسند ڪندو هو. سندس چهره تي هميشه مرڪ هوندي هئي، جنهن ۾ دوستي ۽ محبت جو پيغام هوندو هو.هو ماڻهن جا مسئلا غور سان ٻڌندو هو ۽ مدد ڪرڻ جي ڪوشش ڪندو هو. سندس دوست چوندا آهن ته لاشاري صاحب دل جو وڏو ۽ زبان جو نرم هو. ھو وڏين ڳالهين ۾ هميشه خاموشي اختيار ڪندو هو، پر جڏهن ڳالهائڻ شروع ڪندو هو ته سڀ سندس ٻڌڻ لاءِ مجبور ٿي ويندا هئا.
هو سمجهندو هو ته لفظن ۾ طاقت آهي، ۽ انهن جو استعمال سنجيدگي سان ڪرڻ گهرجي.سندس هر جملي ۾ فڪر جي گهرائي ۽ درد جو احساس ملندو هو. لاشاري صاحب کي ڪيترن ئي قومي ۽ ادبي ايوارڊن سان نوازيو ويو. پر هو چوندو هو ته “مون لاءِ سڀ کان وڏو ايوارڊ منهنجي پڙهندڙن جو اعتماد آهي.” ھو مڃتا لاءِ ڪم نه ڪندو هو، هن جو مقصد هميشه قوم جي سچائي بيان ڪرڻ هو. ھو چوندو هو ته “قلم جي عظمت ان ۾ آهي ته اهو حق جي ڳالهه ڪري.” سندس فوت بعد اديبن، صحافين، ۽ پڙهندڙن جو وڏو هجوم سندس جنازي ۾ شامل ٿيو. سندس جدائي سنڌي صحافت ۽ ادب لاءِ خالي جڳهه ڇڏي وئي. پر سندس لکڻيون، سندس سوچ ۽ اصول اڄ به ماڻهن لاءِ روشني آهن. ھن جو سڀ کان وڏو ڪارنامو اهو آهي ته هن قلم سان سچ کي مضبوط آواز ڏنو.هن سنڌي صحافت ۾ معيار، سچائي ۽ ايمانداري جا نوان معيار قائم ڪيا. سندس شاگرد اڄ به کيس پنهنجي استاد، رهنما ۽ دوست سمجهن ٿا.سندس تحريرون ڪتابن ۾ محفوظ آهن، جيڪي ايندڙ نسلن لاءِ سرمايو آهن. ف. م. لاشاري جو نالو سنڌي صحافت ۽ ادب ۾ هميشه عزت سان ياد ڪيو ويندو. هو
سنڌ جي ماڻهن لاءِ هميشه حوصلو، محبت ۽ سچائي جو پيغام ڇڏي ويو. فقير لاشاري صاحب جي زندگي مان اسان کي سبق ملي ٿو ته قلم سان ڪڏهن به سودا نه ڪرڻو آهي. سچ کي سچ ۽ ڪوڙ کي ڪوڙ چوڻو آهي، ڀلي ان جي ڪا به قيمت ڇو نه ادا ڪرڻي پوي. ھو چوندو هو ته “جيڪو قلم سان سچ نه ٿو لکي، اهو قلم جو حق ادا نه ٿو ڪري.” اسان سندس ياد کي دل جي گهراين سان سلام پيش ڪريون ٿا. اھو چمڪندڙ ستارو 17 جولاءِ 1993ع تي اسلام آباد ويندي ھڪ روڊ حادثي ۾ لاڏاڻو ڪري ويو ـ ساڻس گڏ پ پ اسيمبلي ميمبر اسماعيل اوڍيجو پڻ وفات ڪري ويو.
